'Schrappen Kroonbenoeming heeft gevolgen voor de positie van de raad'

Het schrappen van de huidige wijze van het kiezen en benoemen van de burgemeester is het openbaar bestuur op zijn kop zetten. De zogeheten Kroonbenoeming uit de grondwet halen, kan niet plaatsvinden zonder eerst goed na te denken wat dat betekent voor de positie van de gemeenteraad als hoogste bestuursorgaan, zoals dat is vastgelegd in art. 125 van de grondwet. “De aanstellingswijze van de burgemeester zou het sluitstuk moeten zijn van een visie op het lokaal bestuur, en niet het startpunt.”

Liesbeth Spies, voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters (NGB) en burgemeester van Alphen aan den Rijn, deed daarom tijdens het Najaarscongres van het NGB een indringend beroep op de burgemeesters: “Neem contact op met uw eigen politieke partij om de Eerste Kamer te behoeden voor een “historische vergissing”.”

Debat in Eerste Kamer

De Eerste Kamer behandelt op 13 november naar verwachting het initiatiefvoorstel van D66 om de Kroonbenoeming, de zogeheten deconstitutionalisering, uit de grondwet te halen. Volgens het Genootschap kan de Kroonbenoeming van de burgemeester pas uit de grondwet worden gehaald nadat is nagedacht over het hoofdschap van de raad, de verhouding tussen burgemeester en wethouders, de betekenis van het collegiaal bestuur in de lokale democratie en de positie van de burgemeester in het lokaal bestuur.

Spies wees er in haar toespraak op dat de opvatting van het Genootschap wordt gedeeld door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten. “Bovendien heeft de VVD-fractie bij de eerste ronde van de behandeling van dit wetsvoorstel als randvoorwaarde gesteld dat er een gedegen analyse over de positie van de burgemeester moet zijn.”

Coalitiedwang

De grote vrees van de burgemeesters is dat de Eerste Kamer niet op de inhoud een afweging kan maken. “Ik moet nog zien of de Eerste Kamer gebonden is aan de coalitie, maar ik vrees dat de druk van de coalitie heel erg groot is”, aldus de voorzitter van het Genootschap van Burgemeesters.

Minister van Binnenlandse Zaken Kajsa Ollongren, die aanwezig was bij het congres van de NGB, ging niet inhoudelijk in op het pleidooi van Spies. “Maar ik heb heel goed geluisterd”, aldus de minister, die er aan toevoegde dat zij respect en grote waardering heeft voor de wijze waarop burgemeesters hun ambt uitvoeren.

Aanstellingswijze

Sinds 2002 heeft de gemeenteraad het recht van aanbeveling in de procedure voor de keuze van een nieuwe burgemeester. Sindsdien kiest de raad de burgemeester uit de sollicitanten en toetst de minister of de burgemeester geschikt is waarna de burgemeester door de Kroon wordt benoemd. Volgens het initiatiefvoorstel van D66 wordt de benoeming door de Kroon uit de grondwet gehaald, waarna de weg vrij is om bij wet een andere wijze van benoeming en aanstelling van de burgemeester vast te leggen.