Slechts vijfde deel raadsleden ziet raad als hoogste orgaan

Wethouders bepalen in gelijke mate met de gemeenteraad de koers voor het beleid van de gemeente, op de voet gevolgd door de ambtenaren. Slechts een vijfde deel van de raadsleden ziet de gemeenteraad daarom in de praktijk daadwerkelijk als het hoogste, meest invloedrijke bestuursorgaan van de gemeente.

Dit blijkt uit een onderzoek onder raadsleden die na de verkiezingen van maart van dit jaar zijn aangetreden. Er blijken daarbij geen verschillen te zijn tussen ervaren en nieuwe raadsleden. Wel blijken ervaren raadsleden minder vaak te vinden dat de raad een gelijkwaardige partner is van het college van burgemeester en wethouders. Het onderzoek “De rol en de positie van de gemeenteraad” is in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden uitgevoerd door het onderzoeksbureau Invior.

Macht en gezag

Raadsleden beoordelen het gezag van de gemeenteraad met een kleine voldoende: gemiddeld een cijfer 6,5. Nieuwe raadsleden zijn daarbij een tikkeltje positiever dan ervaren raadsleden. Een vijfde deel van de raadsleden geeft een onvoldoende voor het gezag van de eigen gemeenteraad. Uit het onderzoek blijkt ook dat twee derde van de raadsleden de hoeveelheid macht en tegenmacht van de gemeenteraad (ruim) voldoende vindt. Krap de helft (55 procent) van de raadsleden vindt dat de raad voldoende tegenmacht biedt aan het college van burgemeester en wethouders.

Dag van de Raad

Het gezag van de gemeenteraad, bij aanvang van de huidige raadsperiode, en de macht en tegenmacht van de gemeenteraad als koersbepaler en controleur op gemaakte keuzes in de lokale democratie zijn de hoofdpunten van de Dag voor de Raad op vrijdag 23 september in Amsterdam. Wetenschappers en raadsleden gaan dan met elkaar in gesprek over hoe het is gesteld met het gezag van de raad, macht en tegenmacht.

Rol van de raad

De gemeenteraad is volgens de wet het hoogste bestuursorgaan in de gemeente. In de praktijk wordt dat wel eens vergeten. Zo is het geen vanzelfsprekendheid dat de gemeenteraad in elke gemeente vanaf het begin door het college betrokken wordt bij hoe de opvang van vluchtelingen en asielzoekers gedaan moet worden. Over de rol en positie van de raad bij de collegevorming, de rol van de raad in het veiligheidsbeleid en de rol van de raad bij het maken van afspraken over de inrichting van de openbare ruimte (Omgevingswet) worden tijdens de Dag voor de Raad deelsessies gehouden.

Loyaliteit

Raadsleden, zo blijkt uit het onderzoek, vinden het vertegenwoordigen en vertolken van opvattingen en ideeën van de inwoners hun belangrijkste rol. Een vijfde deel vindt de belangrijkste rol van een raadslid om met een volmacht van de kiezer te handelen op basis van eigen ideeën en overwegingen. Loyaliteit aan de eigen fractie en de eigen opvattingen zijn bij de uitvoering van die rol belangrijker dan loyaliteit aan de raad. Driekwart van de raadsleden oordeelt positief over de omgangsvormen in de raad.

Wonen

Wonen, huisvesting en bouwen is veruit het belangrijkste thema voor raadsleden in de raadsperiode 2022-2026. Voor driekwart van de raadsleden is het bouwen van huizen het belangrijkste onderwerp in de komende vier jaren. Klimaat, Stikstof, warmtetransitie en duurzaamheid scoren bij ongeveer een kwart van de raadsleden als belangrijkste thema.

Meer informatie

Voor meer informatie over de uitkomsten van het onderzoek “Rol en positie van de gemeenteraad” klik hier.

Over macht en tegenmacht van de raad klik hier voor het terugkijken van de openingssessie van de Klaar voor 4 jaar bijeenkomst met onder meer Kamerlid Pieter Omtzigt.

Luister hier de uitzending van Spraakmakers over de opvang vluchtelingen en asielzoekers.

Voor het aanmelden voor de Dag voor de Raad klik hier.