“Sta als raadslid open voor de geluiden van de straat”

De macht van de gemeenteraad wordt door drie punten bepaald. Raadsleden moeten weten wat hun rechten zijn zodat zij door het bestuur niet met een kluitje in het riet worden gestuurd. Raadsleden moeten niet de problemen van de wethouder oplossen, want dan worden ze ambtenaar. En raadsleden moeten hun oor te luister leggen bij de inwoners. “Sta als raadslid open voor de geluiden van de straat, zelfs voor geluiden die je niet bevallen. Want iedere melding kan de eerste steen zijn die je oplicht van wat een schandaal kan zijn”.

Tweede Kamerlid Renske Leijten, volksvertegenwoordiger voor de SP, en samen met CDA-volksvertegenwoordiger Pieter Omtzigt, vasthoudende aanjager om het feilen van de belastingdienst in de Toeslagenaffaire bloot te leggen, was in haar bijdrage over het Gezag van de Raad, macht en tegenmacht in de democratie heel duidelijk over wat raadsleden te doen staan. “Ik ben zelf nooit een lokale volksvertegenwoordiger geweest, maar iedere actie en ieder inzicht begint met lokaal contact en lokale actie. Als je niet je oor te luister legt word je een veredeld ambtenaar.”

Agenderen

Raadsleden die het verschil willen maken agenderen de vragen en problemen van de straat en van inwoners. “Als er plannen worden gepresenteerd, is het belangrijk om in gesprek te gaan met de inwoners om te luisteren wat zij ervan vinden. Het ergste wat je kunt overkomen is dat je als een ambtenaar gaat praten in jargon en niet meer weet waar het echt over gaat. Je taak is om te agenderen en te vertegenwoordigen. Je bent er niet voor om problemen op te lossen, dat moet de wethouder doen”, aldus Leijten.

Spreektijden

Om als gezagvol en succesvol raadslid te kunnen functioneren is het ook van belang goed te weten wat je rechten als raadslid zijn. Volgens Leijten is het maximeren van spreektijden in het nadeel van volksvertegenwoordigers en in het voordeel van bestuurders. “Je muilkorft jezelf. Je speelt het spel in de achteruit.” Volgens Leijten is het belangrijk dat wanneer er toch spreektijden zijn, dat deze regelmatig worden geëvalueerd om te zien of ze niet nadelig uitwerken voor de rol en de positie van de raad.

Rekenkamer en Ombudsman

De kracht van het raadslid is volgens Leijten ook dat het raadslidmaatschap een nevenfunctie is. Zij gelooft niet dat hogere vergoedingen of meer raadsleden het raadswerk kunnen verbeteren. Wel onderstreept zij het belang van de Rekenkamer en de Ombudsman. “Lokale rekenkamer en Ombudsman zijn verlengstuk van ons volksvertegenwoordigende werk. Zij kunnen in de details duiken waardoor wij het raads- en Kamerwerk beter kunnen doen.”

Informatieplicht

Voor een sterke positie van de raad is informatie wezenlijk. Een groot probleem, ook voor de Tweede Kamer in de discussie over macht en tegenmacht, is juist het gebrek aan informatie. “Wij krijgen informatie te laat, te weinig en onvolledig.” De Kamer probeert daar wel wat aan te doen. “Er komt een werkgroep in de Kamer die beslist wat staatsgeheim is. Er komt een digitale zakencommissie zodat digitale zaken niet langer per departement worden besproken. Zo dwingen wij de tegenmacht, dat is de regering want wij zijn als Kamer de macht, tot éénduidig beleid.”

Gelijk speelveld

De positie van de raad kan sterker en aantrekkelijker als de Kamer het goede voorbeeld geeft en een open oor heeft voor de problemen van raadsleden. De wijze van persoonlijk op-de-man-af debatteren in de Tweede Kamer schrikt kandidaat-raadsleden af. Tekort aan geld voor decentralisatietaken en mogelijk straks voor opvang statushouders is een zorg van raadsleden waar de Kamer wat aan kan doen. Bovendien is er sprake van een ongelijk speelveld, doordat lokale politieke partijen geen financiering krijgen zoals landelijke politieke partijen. Leijten, lid van de Vaste Kamercommissie Binnenlandse Zaken, zei dat ze goed geluisterd had en toonde zich vooral gevoelig voor een gelijke wijze van financiering. “Ik ben juist ook vanwege macht en tegenmacht voor een gelijk financieel speelveld met regels voor transparantie”. Leijten beloofde daar voor de raadsverkiezingen van 2022 werk van te maken in de Kamer.

Terugkijken

Renske Leijten was de zestiende en laatste spreker in een serie bijeenkomsten over het gezag van de raad en over macht en tegenmacht, georganiseerd door de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, Nederlands Genootschap voor Burgemeesters en Vereniging van Griffiers in het kader van het programma Democratie in Actie. Wie de presentatie van Renske Leijten over wat de belangrijkste rol van raadsleden is om het gezag van de raad te bevorderen, klik hier.

Serie Gezag van de Raad

Eerdere sessies in de serie Gezag van de raad:

• Han Warmelink – “Er is geen debat in de raad, alles ligt vast”.
• John Bijl - Raad heeft gezag in eigen hand.
• Klaartje Peters - “Als raadsleden van coalitie en oppositie samen controleren, stijgt het gezag van de raad”.
• Niels Karsten – “Het verhaal van de raad en het lokaal bestuur is het maken van verschil”.
• Rien Fraanje – “De raad moet geen Tweede Kamer spelen”.
• Marcel Boogers – “Je ziet heel weinig dat de raad zelf de agenderende rol pakt”.
• Evelien Tonkens – “Raad: ga in gesprek met inwoners”.
• Caspar van den Berg - “Raadsleden lopen met grote boog om regionalisering”.
• Bernard ter Haar - “Raad, ga er voor staan dat je lasten met elkaar moet delen”.
• Arwin van Buuren - “De raad moet een actief platform zijn om de dialoog met en voor inwoners aan te gaan”.
• Laurens de Graaf - “Het gezag van de raad gaat soms boven de macht van de raad”.
• Gerda van Dijk - “Neem als gemeenteraad de tijd om het gesprek te voeren hoe je verantwoording wenst”.
• Ank Michels - "Burgerfora en burgerpanels biedt raad kans op nieuwe informatie en inzichten”.
• Geerten Boogaard - "De gemeenteraad is een slapende reus".
• Giedo Jansen - "De gemeenteraad is voor inwoners onbekend".