Statuten kunnen positie gemeenteraad versterken

Als raadsleden samen statuten opstellen, kan dat een instrument zijn om de positie van de gehele raad te verbeteren. Door het proces realiseren raadsleden zich beter dat kwaliteit en effectiviteit in besluitvorming aan de raad is en dat het aan de raad is om hier actief invloed op uit te oefenen.  

Dat komt onder andere naar voren in de eindrapportage van de Pilot lokale statuten en manifesten die in opdracht van het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is uitgevoerd onder tien gemeentes over het opstellen van een statuut. Uit de pilot is een reeks conclusies en aanbevelingen naar voren gekomen die van meerwaarde kunnen zijn om de rol en positie van gemeenteraden te versterken.

Gezag

Met een statuut kunnen essentiële aspecten zoals informatievoorziening, burgerparticipatie en omgangsvormen duidelijk worden afgebakend. Dit draagt bij aan de bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid van het gemeentebestuur, waardoor het gezag van de lokale overheid – en dus de gemeenteraad - wordt versterkt.

Tegenstellingen overwinnen

Door gezamenlijk te werken aan statuten leren raadsleden dat zij in staat zijn om onderlinge tegenstellingen te overwinnen voor het hogere belang van het versterken van de positie van de gemeenteraad. Een uitkomst van de pilot is de ontdekking dat politieke en persoonlijke tegenstellingen niet onoverkomelijk zijn.

Heldere spelregels

Afspraken over omgangsvormen en besluitvormingsprocedures, zoals opgenomen in de statuten, verminderen persoonlijke conflicten en onduidelijkheden in procedures. Dit draagt bij aan een steviger en meer inhoudelijk politiek debat, waarbij de focus ligt op het dienen van het algemeen belang.

Wederzijds begrip

Het proces van het opstellen van statuten creëert ruimte voor open gesprekken tussen raadsleden, collegeleden en ambtenaren. Hierdoor ontstaat wederzijds begrip en respect voor elkaars rollen, verantwoordelijkheden en behoeften, wat de samenwerking en effectiviteit van het lokaal bestuur ten goede komt.

Reflectie

Het statuut fungeert als een dynamisch instrument voor periodieke reflectie. Door regelmatig aan de hand van het statuut te evalueren en te bespreken, kan de gemeenteraad systematisch groeien en haar positie gedurende de bestuursperiode versterken.

Versterking

Eerder benadrukte bestuurskundige Dr. Gert-Jan Leenknegt al het potentieel van gemeentelijke statuten om de positie van gemeenteraden te versterken. Om leerervaringen op te kunnen doen met de voorbereiding, vaststelling en werking van een statuut, adviseerde hij om met deze statuten te experimenteren in de praktijk. In een kamerbrief gaf de minister van Binnenlandse Zaken aan dat in een pilot zou worden gewerkt aan lokale en provinciale statuten. Uiteindelijk hebben alleen gemeenten zich aangemeld voor deze pilot.

Meer informatie

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden helpt raden om hun positie te versterken. Voor andere artikelen, adviezen en tips over het gezag van de raad, kijk ook op onze themapagina Gezag van de Raad.  

Om de volledige eindrapportage terug te lezen, waarin onder andere wordt ingegaan op het proces van totstandkoming van statuten in gemeentes, vorm en inhoud van statuten en de uitvoering van de pilot in de deelnemende gemeenten, zie: Pilot lokale statuten en manifesten.