Tien lessen voor raadsleden over participatie in aardgasvrije wijken

Raadsleden spelen een cruciale rol bij het betrekken van bewoners in de warmtetransitie. Die betrokkenheid is belangrijk omdat deze transitie veranderingen achter de voordeur vraagt, zowel in huis als in gedrag. Bij vier koplopergemeenten onderzocht Platform31 welke rol de raad speelt; hieruit volgen tien lessen – over verwachtingen van bewoners, kaders stellen, voorbereid zijn en nog zeven andere.

Omdat de overgang naar aardgasvrije wijken onmogelijk is te realiseren zonder hulp van bewoners, hebben gemeenten veel aandacht voor participatie. Ze bekijken in welke mate bewoners kunnen en willen worden betrokken bij het aardgasvrij maken van hun wijk. Hoe ze participatie vorm kunnen geven. En hoe de gemeente bewonersinitiatieven kan ondersteunen.

Bevindingen uit de praktijk

In deze verkenning haalde Platform31 informatie op bij raadsleden, bewoners en ambtenaren over hoe raadsleden omgaan met hun rol in de warmtetransitie en welke verwachtingen bewoners van raadsleden hebben op dat punt. Wat blijkt:

• De rol van de raad is meestal geen gespreksonderwerp binnen gemeenteraden.
• Raadsleden menen dat bewoners weinig van hen verlangen in het participatieproces van de warmtetransitie. Bewoners hebben wel degelijk verwachtingen van raadsleden, als je ze ernaar vraagt.
• De volksvertegenwoordigende rol is in alle casussen zeer beperkt ingevuld. Op drie plekken was dat bewust: Haarlem liet alle initiatief over aan de bewoners. In Rotterdam heeft de raad per definitie een grote afstand tot wat er in wijken gebeurt, hier spelen gebiedscommissies een vertegenwoordigende rol. En in Goeree-Overflakkee kiest de raad ervoor om zich uitdrukkelijk niet met de bewonersprocessen te bemoeien. In Nijmegen zijn raadsleden door de gemeente in sommige gevallen ontmoedigd om naar bewonersbijeenkomsten te komen, of zich daar als raadslid kenbaar te maken.
• In de praktijk lopen raadsleden tegen de vraag aan hoeveel of hoe weinig afstand ze moeten houden tot bewonersinitiatieven. Er is een spanningsveld tussen de wens om ruimte te bieden en de behoefte om contact te houden/geïnformeerd te worden. Soms loopt hier doorheen ook de wens van zowel de gemeente als de gemeenteraad om als raad op afstand te blijven en het aardgasvraagstuk niet te politiek te maken. En daarnaast de praktische belemmering van weinig tijd bij raadsleden voor veel contact.
• Specifieke afspraken (kaders) over participatie in wijken die van het aardgas moeten, zijn niet altijd door de raad vastgesteld, zijn verouderd, te algemeen, of onbekend bij raadsleden zelf. Dat beperkt de controlerende mogelijkheden van de gemeenteraad.
• Achteraf bezien vinden de raadsleden uit alle vier gemeenten dat ze kansen (hebben) laten liggen, wat betreft hun rol. Vooral als het gaat om contact met bewoners (te weinig). Maar ook over koersbepalende kaders (te weinig, een gedateerd participatiebeleid) en hun controlerende rol (onduidelijkheid over de eigen positie, te algemene warmtevisie).

Lessen voor raadsleden

Uit de bevindingen en de gesprekken met raadsleden, bewoners en ambtenaren in de vier gemeenten komen uiteenlopende lessen naar voren over de rol van raadsleden in het participatieproces. Alle tien lessen voor raadsleden, zijn hier te lezen. Hieronder drie praktische tips van de koplopers uit Haarlem, Rotterdam, Nijmegen en Goeree-Overflakkee.

• Een raadsgesprek over je eigen positie. 
  Voer als gemeenteraad – liefst voordat de participatie voor aardgasvrije wijken van start gaat – een goed gesprek over je eigen rol in dat proces.
• Houd contact met de wijk.
  Weet wat er leeft in de wijk, zowel bij de actieve bewoners als de groep die niet betrokken is.
• Koers bepalen is een keuze.
  De raad kan op diverse plekken en momenten de gewenste richting bepalen. Bij de vaststelling van de RES (regionale energiestrategie) en de transitievisie warmte kan de raad kaders stellen. Bij borgstellingen kan de gemeenteraad wensen en bedenkingen kenbaar maken. En over het instellen van een fonds moet de raad vanuit het budgetrecht een besluit nemen. Benut die momenten.

Platform31

Kennis- en netwerkorganisatie Platform31 ziet de trends in stad en regio. Ze verbinden beleid, praktijk en wetenschap rondom actuele vraagstukken en komen tot een aanpak waarmee bestuurders, beleidsmakers en uitvoerders direct aan de slag kunnen. Voor een reeks van vier artikelen over de rol van raadsleden in de warmtetransitie ging Platform31 in gesprek met bewoners en raadsleden. Lees hier het slotbericht van deze reeks.

Meer informatie

Wil je meer weten over participatie? Klik dan hier

Wil je in contact komen met andere raadsleden? Klik dan hier voor raadinbeweging.nl