Tilburgs actieplan vervroegt inwonersparticipatie

De Tilburgse gemeenteraad zag dat participatie vaak te laat op gang kwam. Op raadsbijeenkomsten klaagden inwoners dat ze niet serieus werden genomen door ontwikkelaars. Na een voorstel van Lokaal Tilburg en een rapport van de rekenkamer nam de raad het Actieplan Inwonersparticipatie aan. De participatie is vervroegd en met ‘volggroepen’ houdt de raad in de gaten of inwoners participeren in grote projecten.

Fractievoorzitter Frans van Aarle van Lokaal Tilburg geeft ‘een simpel voorbeeld’ om duidelijk te maken waarom burgerparticipatie noodzakelijk is: Duvelhok. Bij dit monumentale pand in de Tilburgse binnenstad wilde een ontwikkelaar een woontoren van een slordige negentig meter hoog bouwen. Nieuwe woningen zijn nodig, benadrukt Van Aarle, maar hier kwamen omwonenden zo massaal in protest dat de raad ging dwarsliggen. ‘Toen heeft de nieuwe wethouder tegen de ontwikkelaar gezegd: “Er is zoveel weerstand tegen dit plan … ook als het binnen de gemeentelijke kaders past, adviseren wij dringend aan de tekentafel te gaan zitten met omwonenden en samen te kijken naar een beter plan met meer draagvlak.”’ Uitkomst is een plan met een half zo hoge woontoren dat voor de ontwikkelaar nog steeds aantrekkelijk is.

Spiegeltjes en kraaltjes

Liever dan zulke participatie achteraf zag Lokaal Tilburg bij grote projecten al in het prille begin overleg tussen politiek, initiatiefnemers en bewoners. Van Aarle: ‘Je moet aan de voorkant bewoners meenemen bij de ontwikkelingen in hun buurt en niet op het moment dat het plan kant en klaar is en je als bewoner – ik noem het de spiegeltjes en kraaltjes – een klein beetje mee mag denken over een boompje links of een boompje rechts. Hoe vaak hebben we niet bij raadsbijeenkomsten gezeten waar inwoners kunnen inspreken en dat het één grote klaagzang was dat ze totaal niet serieus genomen waren door de ontwikkelaar.’

Ommezwaai

En dus diende de partij hiervoor in 2019 een initiatiefvoorstel in. In eerste instantie was het college negatief over het voorstel, aldus Van Aarle. ‘We hebben er toen tamtam over gemaakt en gezegd: wil je onze inwoners meer betrekken bij politiek en besluitvorming, dan zul je toch echt met de mensen in gesprek moeten gaan.’ Het college maakte vervolgens een ommezwaai en organiseerde aantal sessies met de raad om het voorstel invulling te geven. Tegelijkertijd deden de rekenkamer en de Sociale Raad Tilburg onderzoek naar participatie. Die mix resulteerde in het Actieplan Inwonersparticipatie dat de gemeenteraad dit voorjaar goedkeurde.

Blanco tekenvel

‘De kern is’, aldus Van Aarle, ‘dat je inwoners vanaf het eerste moment moet betrekken bij besluiten die met name in hun eigen leefomgeving van invloed kunnen zijn.’ Nu gebeurt het nog te vaak dat een ontwikkelaar met een bouwplan een omgevingsdialoog start, waarin bewoners zich niet serieus genomen vinden. Voor de raad is het dan te laat. Die kan niet veel meer dan de ontwikkelaar vriendelijk verzoeken wat meer rekening te houden met de wensen van omwonenden. Het actieplan draait het om: schakel zodra er plannen zijn voor een buurt omwonenden in. ‘Belangrijk is het verwachtingsmanagement: ga die mensen niet suggereren dat ze op een blanco tekenvel hun gang kunnen gaan. Geef kaders en spelregels aan en laat ze dan meedenken. Dan krijg je meer draagvlak, betere besluiten en zelfs betere ontwerpen.’

Zeven volggroepen

En ja, dat gebeurt nu ook, ziet Van Aarle. ‘Toevallig heb ik gisteren een bijeenkomst gehad met de woningcorporaties van Tilburg. In Tilburg moeten tot 2030 25.000 woningen worden gebouwd. Woningcorporaties spelen daar een belangrijke rol in. Die gaan nu in gebieden die het betreft vroegtijdig met de bewoners in gesprek, richten werkgroepjes en planteams op om die mensen mee laten denken.’ Om in de gaten te houden of ‘het participatieverhaal goed wordt opgepakt door de ontwikkelaar’ heeft de raad zeven zogenaamde volggroepen in het leven geroepen voor de grotere projecten.

Dicht op de bal

‘Eentje heeft al twee of drie bijeenkomsten gehad’, vertelt Van Aarle opgetogen. De volggroepen worden goed geïnformeerd door de ambtenaren en de ontwikkelaar. ‘Die worden fysiek meegenomen in het gebied en krijgen uitleg wat ze daar allemaal van plan zijn. Dus echt in het voorstadium. Je praat op basis van schetsen.’ Van Aarle is voorzitter van de overkoepelende stedelijke volggroep. ‘De voorzitters van volggroepen rapporteren naar mij en de griffie en zijn scherp in het toepassen van inwonersparticipatie’, aldus de fractievoorzitter. ‘We zitten dicht op de bal en kunnen daardoor beter sturen.’

Voldoende deskundigheid

Er zitten geen bewoners in de volggroepen, ‘maar die kunnen wel in een veel eerder stadium een signaal afgeven als ze buitenspel staan. In het actieplan staat dat op het moment dat ze niet voldoende deskundigheid hebben, ze die kunnen krijgen vanuit de ambtelijke organisatie of extern. We proberen ze zo goed mogelijk in positie te brengen dat ze serieus mee kunnen praten.’ Dat is harde noodzaak, aldus Van Aarle. Tilburg kende bij de laatste lokale verkiezingen een dramatisch laag opkomstpercentage van rond de 40 procent. ‘We hebben onszelf als raad de opdracht gegeven om te zorgen dat we de Tilburgse democratie nieuw lezen blazen en die 60 procent die niet gaat stemmen enthousiaster te maken over de lokale politiek.’

Raad in Beweging

Raadsleden die willen reageren op nieuwe initiatieven voor burgerparticipatie kunnen daarover meepraten op het platform Raad in Beweging. Wil je weten wat Raad in Beweging inhoudt en wil je meepraten klik dan hier voor meer informatie.