Tot 40 % gemeentelijk budget in regio zonder invloed raad

Tot 40 % gemeentelijk budget in regio zonder invloed raad

8 juli 2021 Terug naar overzicht

Een steeds groter deel van het gemeentelijk budget verdwijnt in regionale samenwerking, zonder politieke invloed van de gemeenteraad. Het gaat om een fors deel van het gemeentelijk budget: meer dan 20 procent van de gemeentelijke uitgaven gaat via regionale samenwerking en verbonden partijen en voor kleine gemeenten met minder dan vijftigduizend inwoners lopen de uitgaven voor regionale samenwerking op tot 40 procent van de gemeentelijke uitgaven.

Alarmerend, zo citeert de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) de Groningse hoogleraar Maarten Allers, dat een groot deel van de overheidsbegroting wordt onttrokken aan democratische controle en niemand zich er druk om maakt, in het rapport Droomland of Niemandsland. Dit rapport laat zien dat het aantal samenwerkingsverbanden per gemeente blijft groeien: van 1095 in 2017 naar 1284 in 2020, een stijging van 17 procent. Gemeenten en daarmee gemeenteraden zijn verantwoordelijk en betrokken bij gemiddeld 33 samenwerkingsverbanden, ten opzichte van 27 in 2017. En dat terwijl raadsleden al jaren klagen over een gebrek aan grip en controle op regionale samenwerking. “Bovendien lopen bestuurders de benen uit hun lijf van tafel naar tafel”, aldus het Rob-rapport.

Raad of Staten

“Als de overheid democratisch tekortschiet, verliest ze haar geloofwaardigheid”, aldus de Rob in het rapport. Volgens het adviesorgaan van de minister van Binnenlandse Zaken moet er niet alleen gekeken worden of overheidstaken in de regio efficienter kunnen worden bestuurd en worden uitgevoerd, maar ook naar de democratische legitimiteit ervan. Het is niet nodig om een aparte regionale bestuurslaag te maken met eigen direct gekozen democratische organen. Wel dient voortaan in de regio te worden afgesproken welke volksvertegenwoordiging verantwoordelijk is voor de democratische borging: de gemeenteraad of Provinciale Staten. Daarbij mag een gemeente niet het geheel frustreren.

Gelijke regio’s

Andere aanbevelingen van de Raad voor het openbaar bestuur om de legitimatie van regionale samenwerkingsverbanden te vergroten zijn: vorm overal in het land voor alle taken dezelfde regio’s, uitvoering van gemeentelijke taken in de regio mag niet worden opgelegd door het Rijk maar is een verantwoordelijkheid van gemeenten en provincies in de betreffende regio: dus van onderop, tenzij er inhoudelijk zwaarwegende redenen zijn om af te wijken.

Minister BZK

Daarnaast moet de rol van de minister van Binnenlandse Zaken worden versterkt. Wanneer ministeries zoals Veiligheid en Justitie, Sociale Zaken, Onderwijs en Infrastructuur taken overhevelen naar gemeenten en provincies moet er altijd toestemming zijn van de minister van Binnenlandse Zaken. De handtekening van de minister van BZK moet er voor zorgen dat er niet alleen goed wordt geluisterd naar wat gemeenten en provincies in regio’s willen maar ook dat de uitvoering van taken “van onderop” wordt vormgegeven, en niet vanuit een of ander Haags ministerie.

Meer informatie

De Raad voor het openbaar bestuur adviseerde gemeenteraden in 2015 nog om meer samen te werken in het zogeheten rapport Wisselwerking. Droomland of niemandsland van de Raad voor het openbaar bestuur is een vervolg op de zorgen van de Raad over het gebrek aan grip en controle op regionale samenwerkingsverbanden. Wie meer wil weten over grip en controle op regionale samenwerking, zie: