Trendrapport 2022: 'Afstand kiezer en gekozenen groter geworden'

Raadsleden zouden zich niet moeten beperken tot de hoofdlijnen van hun kaderstellende rol, maar mogen wel wat initiatiefrijker zijn en zich meer bemoeien met details. Dat zeggen griffiers in het Trendrapport 2022, geschreven door Prof.dr. Heinrich Winter mr. Ina Middelkamp.

Als het gaat om de financiële kaders van de begroting, de verordeningen en de beleidsmatige kaders in de vorm van visies en nota’s, zijn die vrijwel altijd afkomstig van het college.

Zelden initiatiefvoorstel

De gemeenteraad stelt de kaders vervolgens vast, al dan niet na discussie en amendering. Maar initiatieven van raadsleden zijn de uitzondering op de regel, constateren de griffiers in het rapport, dat is geschreven in opdracht van de Nederlandse Vereniging van Griffiers. En als dat gebeurt, is het in de vorm van een motie, zelden in de vorm van een – zeer arbeidsintensief – initiatiefvoorstel. “De vraag is dus of de raad zich met een beroep op die kaderstellende rol niet te veel laat beperken en of daarmee het zwaartepunt in de gemeente niet te veel naar het dagelijks bestuur is verschoven”, aldus de rapportschrijvers. Van de ondervraagde griffiers geeft 90 procent aan in strategische discussies in de raden ondersteuning te bieden, om de kaderstellende rol van de raad overeind te houden.

Dalend vertrouwen en fragmentatie

In het trendrapport wordt verder opgemerkt dat het vertrouwen in gekozen volksvertegenwoordigers is afgenomen, en de afstand tussen kiezers en gekozenen groter. Dat leidt tot meer bedreigingen en geweld. Fragmentatie in de raden bemoeilijken de effectiviteit. “Het college van burgemeester en wethouders heeft het relatief gemakkelijk ten opzichte van de gemeenteraad die zijn kaderstellende en controlerende taken met moeite vervult.” Bron van zorg is dat met zoveel verschillende fracties raadsleden steeds vaker deelbelangen zijn gaan behartigen.

Pas op voor teleurstellen inwoners

De griffies die dit signaleren denken dat de trend van afnemend vertrouwen verder toe zal nemen. Steeds minder inwoners herkennen zich in het lokale bestuur. Op de schouders van volksvertegenwoordigers ligt een zware taak om het vertrouwen terug te winnen, aldus de griffiers. Burgerparticipatie, het direct betrekken van inwoners bij initiatieven en besluiten, is volgens hen een manier om dat te doen, maar niets is zo fnuikend als het teleurstellen van inwoners op dat vlak. “Er is daarom een indringende behoefte aan spelregels en aan consistent handelen van gemeenteraden die zich houden aan gemaakte afspraken en gedane toezeggingen.”

Schaalvergroting en regionalisering

Een ruime meerderheid van de griffiers stelt vast dat schaalvergroting ten koste is gegaan van de zeggenschap van de raad. En evenals in de eerdere onderzoeken verwacht ongeveer de helft van de griffiers dat die ontwikkeling door zal gaan. Maar zij vragen zich af of de grens inmiddels niet is bereikt waar het gaat om schaalvergroting en regionale samenwerking. Waar bestuurlijke slagkracht wordt gewonnen, is er tegelijkertijd sprake van verlies aan herkenbaarheid en de beperkte mogelijkheden van beïnvloeding.

Meer weten

Voor meer trends en achtergronden, klik hier.