Veranderen in kleine stappen op weg naar gezag van de raad
Verandering hoeft niet in één keer, maar kan in kleine stappen. Als die resultaat opleveren geven ze energie en kan grote verandering worden gerealiseerd. “Vaak willen bestuurders heel groot beginnen, maar als je zo denkt weet je dat het zwaar wordt. Begin gewoon vandaag. Wordt het een succesje, wees er dan trots op. Dan kun je door, naar het volgende succesje.”
Katrien Termeer zei dit tijdens de Dag voor de Raad in Eindhoven. Termeer is hoogleraar bestuurskunde aan de universiteit van Wageningen (WUR). Als lid van de Raad voor het Openbaar Bestuur (ROB) leidde Termeer een traject over het gezag van de overheid. De definitie die de ROB opstelde voor gezag is ‘de vrijwillige aanvaarding van macht’. Daaruit kwam het woord ‘gezagswaardig’ voort. Het is volgens de Wageningse hoogleraar aan burgers om te bepalen of ze gezag toekennen aan de overheid, het raadslid, de gemeenteraad.
Vier categorieën burgers
Termeer onderscheidt grofweg vier categorieën burgers. ‘Je hebt een groep die gezagsgetrouw blijft, wat je als overheid ook doet. Dan is er een groep die eerst wil zien wat de overheid doet, om te bepalen of ze haar gezag erkennen. Ook is er een groeiende groep burgers die gezag afwijst uit teleurstelling. En dan is er nog een groep complotdenkers die gezag sowieso afwijst.’ Termeer denkt dat de politiek alleen door goed optreden en het voorbeeld geven de ‘afgehaakten’ weer binnenboord kan krijgen. Dat geldt volgens haar voor alle bestuurslagen.
‘Met bekwaamheid, betrouwbaarheid en betrokkenheid gezag herstellen’
Wat nodig is, is volgens Termeer ‘Triple B’ (niet de afkorting van de politieke partij). Haar eerste B staat voor Bekwaamheid (weten waar je het over hebt; samen zaken voor elkaar krijgen; af en toe succesjes boeken). Met de tweede B duidt ze op Betrouwbaarheid (doen wat je zegt; burgers mogen erop vertrouwen dat je het beste met hen voor hebt). ‘Dat betekent niet “u vraagt, wij draaien.” Burgers zijn doorgaans redelijk en snappen best dat je lastige keuzes moeten maken. Maar ze willen erop kunnen vertrouwen dat dit op een rechtvaardige manier gebeurt.’
Belang emoties erkennen
De derde B staat voor Betrokkenheid, waarmee Termeer doelt op ‘een verbinding tussen overheid en burgers’. ‘Niet alleen in rationele maar ook in emotionele zin.’
Landbouwcrisis
De landbouwcrisis werd door Termeer als voorbeeld erbij gehaald. ‘In de ogen van boeren gaat het vooral over cijfers. Zijzelf vinden dat de aangekondigde stikstofmaatregelen gaan over identiteit en zijn bezorgd over hun gezin.’ Dat wordt volgens haar vaak over het hoofd gezien of gebagatelliseerd. ‘Betrokkenheid gaat over de leefwereld van mensen’, benadrukt ze. Opmerkingen als ‘dat zijn emoties en die zijn gekleurd’ vindt Termeer niet passend.
Angst in de ogen
Termeer haalde ook Johan Remkes aan, die constateerde in zijn rol als adviseur-dossier stikstof aan het kabinet dat er genoeg bekwaamheid is, en weinig vertrouwen zag, maar wel ‘angst in de ogen’ van boeren zag. Termeer: ‘Burgers vertrouwen de boeren niet; de boeren vertrouwen de overheid niet; en de overheid de boeren niet.’ Haar overtuiging is dat er flink aan moet worden gewerkt om de genoemde drie B’s te herstellen. Ook in de gemeentelijke politiek, die tijdens de laatste verkiezingen werd afgestraft met bedroevend lage opkomstcijfers.
Kleine stappen
‘Als je wilt werken aan dat herstel van gezag, probeer dat dan met een optimistische blik te doen.’ Mogelijkheden om gezag en vertrouwen te herstellen ziet Termeer voldoende in de samenleving. Haar advies: ‘Begin met kleine stappen, die betekenisvol zijn voor burgers. Vaak willen bestuurders heel groot beginnen. Denk aan de toeslagenaffaire: er moet een stelselherziening komen. Als je zo denkt, weet je dat het zwaar wordt om iets te doen. Begin gewoon vandaag. Wordt het een succesje, wees er dan trots op. Dan kun je door, naar het volgende succesje.’ Burgers verwachten die succesjes volgens haar ook van de politiek.
Profiteurs
Termeer prijst de manier waarop Femke Halsema werkt aan vertrouwen in Amsterdam. ‘Zij schreef een brief aan alle ambtenaren, bestuurders en raadsleden. Met als boodschap: zullen we vanaf dit moment onze burgers niet langer beschouwen als potentiële fraudeurs of profiteurs, maar gewoon als mensen die ook het goede voorhebben met de samenleving?’
Meer informatie
Raadsleden kunnen zelf bijdragen aan het Gezag van de overheid. Meer weten hoe: lees Raadsleden kunnen zelf bijdragen aan gezag van de overheid.
Wie wil lezen hoe en op welke wijze de Raad voor het openbaar bestuur (Rob) het gesprek over het herwinnen van de gezagswaardigheid van de overheid wil herstellen, klik hier voor de publicatie Gezag Herwinnen.
Voor andere artikelen, adviezen en tips over het gezag van de raad, kijk ook op onze themapagina Gezag van de Raad.
