Zeister burgerberaad

‘Zeist heeft een lange traditie in het experimenteren met participatie’, vertelt Dick van Ginkel, die voor een derde opeenvolgende termijn in de Zeister gemeenteraad zit voor D66. Zo was er in 2014 een ‘bezuinigingsdialoog’, daarna de Zeister battle – Van Ginkel: ‘Wie heeft er een goed idee voor de lokale democratie? De prijs: we gaan het doen’ – en de maaltijd van Zeist, waarin bewoners, ambtenaren en politiek met elkaar in gesprek gingen. Kortom, een traditie waarin het, meent het raadslid, logisch was het vraagstuk Hoe werken we een tekort van tien miljoen euro op de begroting weg? door burgers te laten beoordelen. En zie daar, het idee van een burgerberaad was geboren.

Spannend

Eerlijk is eerlijk, ‘daar heeft de raad best even een tijdje over gestoeid’, herinnert Van Ginkel zich. ‘De raad heeft het eerste en het laatste woord. Als je een burgerberaad uitzet, weet je dat je formeel dat laatste woord wel hebt, maar je weet niet wat je voor je voeten krijgt. Dat is voor sommige fracties best spannend en heeft verwerkingstijd nodig. Maar uiteindelijk gingen we er met z’n allen achter staan.’

Goede afspiegeling

Bij 6.500 inwoners van de gemeente Zeist viel een uitnodiging op de mat om mee te denken in het burgerberaad (officieel: Inwoners Advies Commissie). 935 inwoners lieten weten belangstelling hiervoor te hebben. Uit die groep kon de gemeente 150 inwoners halen die een goede afspiegeling vormden van de bevolking van Zeist. ‘Het idee was een keer af te stappen van de usual suspects wat betreft inspraak’, vertelt projectleider burgerparticipatie Sam Vooren. ‘We waren benieuwd naar: hoe zit het met mensen die niet zo makkelijk de weg naar de overheid weten te vinden?’

Dromen

Hoewel het gat van tien miljoen euro aanleiding was voor het burgerberaad, kregen de inwoners geen platte bezuinigingsopdracht. De gemeentelijke website hierover formuleert de opdracht als volgt: ‘Wat zijn de dromen (…), hoe kunnen we deze werkelijkheid laten worden? Welke voorstellen passen hierbij? Wat kan de gemeente anders, beter doen, zodat het zowel maatschappelijk als financieel iets oplevert?’ In zes themagroepen spraken de inwoners er in 2021 drie maanden lang wekelijks of tweewekelijks over. Resultaat: 62 voorstellen waarmee Zeist kon bezuinigen.

Hondenbelasting

Daarvan viel een deel als onuitvoerbaar af. De 42 overgebleven voorstellen heeft de gemeenteraad allemaal overgenomen op twee na: het verlagen van de ophaalfrequentie van groenafval en het invoeren van hondenbelasting. Voorstellen die, aldus Van Ginkel, ‘politiek gezien heel ingewikkeld waren.’

Cultuurhuis

Dat er veel voorstellen waren, was conform de opdracht. ‘Dat was vanuit de gedachte: als we zoveel mogelijk voorstellen krijgen, hebben we ook nog wat te kiezen’, zegt Vooren. ‘Achteraf heeft het ertoe geleid dat de kwaliteit per voorstel te weinig doordacht was.’ Ook viel het de ambtenaren zwaar om binnen korte tijd van zoveel voorstellen aan te geven of ze binnen de wet pasten en hoeveel geld ze zouden opleveren. Vooren denkt dat het beter is om een burgerberaad een uitspraak te laten doen over een beperkt aantal dilemma’s. ‘Bijvoorbeeld: gaan we investeren in bibliotheek en cultuurhuis om die samen te brengen op één locatie? Of zeggen we: “Nee, wat we nu hebben is voldoende of mag zelfs een beetje afgebouwd worden.”?’

De diepte in

Van Ginkel is voorzichtiger. Hij erkent dat het burgerberaad ‘een heel brede en open vraag’ heeft gekregen. ‘Wat ik de volgende keer anders zou doen? Ik zou de focus leggen op die terreinen waar we de grootste vraagstukken voorzien. Dan bied je de mogelijkheid meer de diepte in te gaan.’ Die terreinen moet de gemeente dan wel ruim definiëren, vindt hij. ‘Anders zit je op het niveau van ja of nee zeggen tegen beleidsvoorstellen.’

Openbaar

Kritiek van burgers bij burgerparticipatie is vaak dat ze achteraf teleurgesteld zijn over wat de gemeente met hun bijdrage doet. In Zeist niet, meent Van Ginkel. Hij is tevreden over de rol die de gemeenteraad heeft gehad. ‘Er is gezegd: de raad gaat zich niet bemoeien met het proces. De opdracht is: kom met voorstellen om op termijn te komen tot een sluitende begroting. Alle voorstellen zullen openbaar worden en de raad gaat in een openbare sessie daarover spreken en zich verantwoorden’, aldus het raadslid. ‘Belangrijke vraag is of burgers aan de voorkant voldoende helderheid hebben gekregen en zich senang hebben gevoeld en weten hoe er met hun adviezen zal worden omgegaan.’

Panacee

Ondanks het succes van het burgerberaad – Zeist heeft onlangs zelfs een tweede burgerberaad afgerond – denkt Van Ginkel niet dat er binnenkort nog eentje volgt. ‘Het is geen panacee voor alle kwalen. Het kost veel moeite en veel tijd, het levert veel op, maar we moeten het wel blijven inzetten als instrument voor als het echt nodig is. We moeten er niet meer gaan strooien.’

Meer informatie

Raadsleden die meer willen weten over burgerparticipatie kunnen zich aanmelden voor de bijeenkomst Raad & Burgerparticipatie in Zeist op 2 december.