Boegbeeld: wat voor voorzitter (burgemeester) wil je als raad en welke rol heeft de vicevoorzitter?
Belang: de voorzitter van de raad is de burgemeester. De burgemeester is tevens voorzitter van het college. De raad is verantwoordelijk voor aanstelling en ontslag van de burgemeester, omdat Nederland sinds 2002 een materieel door de raad gekozen burgemeester kent, welke keuze wordt geformaliseerd met een Kroonbenoeming.
Een waarnemend burgemeester wordt door de CdK aangesteld, nadat de gemeenteraad heeft aangegeven of deze waarnemer wordt aanvaard. Het is dus van belang dat de raad zich realiseert dat hij gaat over selectie, aanwijzing en ontslag van de burgemeester: zonder vertrouwensbasis in de raad is er geen basis voor functioneren van de burgemeester.
De vicevoorzitter van de raad is de nestor van de raad tenzij de raad een keuze maakt voor een van de andere raadsleden. De vicevoorzitter vervangt de burgemeester. De rol van vicevoorzitter is nog in ontwikkeling, welke ontwikkeling mede afhangt van een mogelijke andere aanstellingswijze van de burgemeester.
Werkwijze
- Bij de aanvang van de raadsperiode is/wordt er een commissie ingesteld die verantwoordelijk is voor de klankbord/functioneringsgesprekken met de burgemeester. Deze gesprekken dienen ertoe dat in een openhartige setting het functioneren van de burgemeester wordt besproken. De raad informeert de CdK over de uitkomst van deze (evaluatie)gesprekken.
- Bij de aanvang van de raadsperiode maakt de raad een keuze voor de raadsnestor als vicevoorzitter c.q. een van de andere raadsleden als vicevoorzitter. De raad kan daarbij gebruik maken van een profielschets voor de vicevoorzitter. De raad heeft de mogelijkheid om afspraken te maken om het vicevoorzitterschap in te vullen voor een periode van telkens twee jaar.
- Wanneer er een burgemeestersvacature ontstaat, is de raad aan zet om te bepalen wat voor type burgemeester is gewenst voor de gemeente. Tevens gaat de raad over de selectie van de op gesprek uit te nodigen kandidaten. Daarbij neemt de raad kennis van een preselectie en beoordeling door de CdK van de geschiktheid van kandidaten.
- In het geval de situatie ontstaat dat er een waarnemend burgemeester is gewenst, wordt een commissie uit de raad c.q. de fractievoorzitters uitgenodigd bij de CdK om kennis te nemen van de voordracht voor een waarnemend burgemeester. De commissie als vertegenwoordiging van de raad hebben het recht om de voorgestelde keuze af te wijzen.
Meer weten?
Over de vicevoorzitter:
Wie kies je als vicevoorzitter van de raad en waarom? Aanbevelingen en tips om keuzes te maken voor de juiste vicevoorzitter en de rol van de vicevoorzitter kun je terugvinden in de hoofdpunten in het bericht Vicevoorzitter van de raad: meer dan een stand-in voor de burgemeester.
Over een andere raadsvoorzitter:
Gemeenteraden hebben een eigen voorzitter nodig, gekozen uit de raadsleden. De burgemeester dient niet langer voorzitter van de raad te zijn. De zelfgekozen voorzitter van de raad zit de raadsvergaderingen voor, het presidium en de agendacommissie en is dus een “dagelijks bestuurder” van en voor de raad. Hoe, waarom en op welke wijze dit volgens Jan Dirk Pruim nodig is, valt te lezen in: Eigen voorzitter voor de gemeenteraad.
De toekomst van de raad is gebaat bij een krachtige, eigen voorzitter van de gemeenteraad. De voornaamste taak van deze eigen voorzitter is om de leiding te nemen, tegenover college en ambtelijke organisatie, zodat de gemeenteraad echt in positie wordt gebracht. Lees meer in het bericht: eigen voorzitter voor de gemeenteraad.
De positie van de burgemeester staat, onder meer in die dubbelrol als voorzitter van college en raad, ook onder druk omdat burgemeesters steeds vaker onderwerp van politieke discussie zijn. Als gevolg daarvan staat de neutrale en eigenstandige positie van de burgemeester onder druk, aldus professor Marcel Boogers (Universiteit Twente), professor Klaartje Peters (Universiteit Maastricht), Hans Vollaard (Universiteit Utrecht), professor Bas Denters (Universiteit Twente) en professor Geerten Boogaard (Universiteit Leiden). De kernpunten van het onderzoek Te veel van het goede, de staat van het burgemeestersambt anno 2020 lees je hier.
Gemeenteraden moeten de mogelijkheid krijgen om uit de raad een eigen voorzitter te kunnen kiezen. De burgemeester moet niet langer voorzitter van de raad zijn. Bovendien moeten gemeenteraden de vrijheid krijgen om naast hun burgemeester een eigen voorzitter van de raad te kiezen uit de raadsleden in de raad, betoogt prof. Geerten Boogaard. Meer over het hoe en waarom in het bericht Raad moet eigen voorzitter kunnen kiezen.
Over de vertrouwenscommissie:
De spelregels voor de raad in de procedure voor de (her)benoeming van de burgemeester zijn terug te zien in een speciale Goede Raad-video, zie: De raad en het benoemen van een nieuwe burgemeester.
Raadsleden in de vertrouwenscommissie voor (her)benoeming van de burgemeester maken hun rol soms te klein. Zij doen er verstandig aan om een grotere rol te pakken, over het hoe en waarom antwoord in het bericht "Raad opkomen voor eigen rol in burgemeestersprocedure".
Over de rol van de raad in de burgemeestersprocedure zijn een serie informatieve en overzichtelijke berichten beschikbaar die de hoofdpunten bevatten uit de handreiking voor de (her)benoemingsprocedure van de burgemeester. Belangrijk daarbij is dat de raad uitmaakt wie burgemeester wordt en wie er op gesprek komt, en dat de CdK de rol van toezichthouder heeft op een fatsoenlijk proces:
1. Elke burgemeestersprocedure dient een vrouwelijke kandidaat te hebben.
4. Kritiek dient bij de herbenoeming niet als verrassing te komen.
