Participatie: wat weten we al, en wat kun je daar als raadslid mee?

De Vereniging van Rekenkamers analyseerde 102 rekenkamerrapporten over participatie. "We zien dat al 15 jaar rekenkamers los van elkaar eenzelfde boodschap afgeven die nog niet doorwerkt in gemeenten,” aldus onderzoekers Vincent van Stipdonk en Marije van den Berg.

“En raadsleden blijven worstelen. Terwijl al behoorlijk bekend is wat er moet gebeuren. Tijd om het te gaan doen!" In een webinar op 24 juni gaven ze daarvoor praktische tips voor raadsleden. Als je niet aanwezig kon zijn, ben je via dit korte verslagje toch op de hoogte.

Ook uitvoering

De meta-analyse legt een spanning bloot rond de rol van gemeenteraadsleden bij participatie. Uit de rapporten blijkt dat bij participatie veel aandacht uitgaat naar het goed klaarzetten ervan, naar structuur, kaders en coördinatie. Daarmee is voor de echte uitvoering minder aandacht. En dat valt samen met de worsteling van vele raadsleden rond participatie: "Raadsleden worden geacht kaders te stellen vooraf en te controleren achteraf, maar niet betrokken te zijn bij de uitvoering," lichten de onderzoekers toe. "De paradox is dan dat ze moeten controleren of participatie goed verloopt, maar te ver af staan van de uitvoeringspraktijk om dit effectief te kunnen doen.”

Hoe dan?

Rekenkamers bevelen vaak aan dat de raad duidelijker positie kiest, maar bieden daarbij zelden concrete handvatten. "Sommige rapporten pleiten voor een actievere rol van raadsleden in het gehele democratische proces, maar de meesten houden vast aan het idee dat de raad vooral op afstand moet blijven," aldus de onderzoekers. "De fundamentele vraag hoe volksvertegenwoordigers zich verhouden tot directe inwonerbetrokkenheid blijft daardoor vaak onbeantwoord.” De onderzoekers pleitten voor actievere raadsprocessen in het hele proces (ook tijdens!). Waarbij de raadsleden onder meer  actief luisteren en openstaan voor alle geluiden, ook kritische, durven loslaten en ruimte geven aan initiatieven uit de samenleving, vanuit een cultuur van leren en experimenteren (risico nemen).

Concrete tips 

De onderzoekers delen tot slot een aantal tips voor raadsleden om echt verschil te maken:

• positie kiezen in de gemeenschap;
• ruimte maken voor de handelende en producerende kracht van de samenleving in regels, plannen en uitvoering — door besluiten over beleid;
• het bestuurlijke tempo en het tempo van de gemeenschap verbinden door de gemeente te versnellen of te vertragen;
• participatie in uitvoering en beleid bevorderen. Daar gebeurt het;
• ‘controleren’ door bewijsmateriaal te (helpen) verzamelen voor de werking van de gemeentelijke interventies op de plek waar ze moeten werken;
• Signalen, ook uit samenwerkingsprocessen, (laten) vertalen naar sturingsinformatie voor de gemeente;
• Belangenafweging organiseren waar de kwestie speelt en (alleen) conflict naar je raadszaal organiseren dat gaat over gemeentegedrag.

Voor gemeenteraden, rekenkamers en Rijk

Het rapport bevat naast de analyse ook aanbevelingen voor raden, rekenkamers en het Rijk. Rapport en ondersteunende hulpmiddelen zijn beschikbaar via de website van de Verenging van Rekenkamers.