Sterke Raad - Lianne van Kalken: Raadsakkoord: een nieuwe route naar een sterke gemeenteraad
Politieke versnippering en dalend vertrouwen maken het steeds moeilijker om stabiele coalities te vormen in gemeenten. Steeds vaker kiezen gemeenteraden daarom voor een raadsakkoord: een bestuursvorm waarin samenwerking op inhoud en brede betrokkenheid centraal staan. Geen vaste coalitie versus oppositie, maar gezamenlijke koersbepaling door de hele raad.
Lianne van Kalken, wethouder in Vlaardingen en voormalig docent aan de Erasmus Universiteit, laat in haar bijdrage zien hoe raadsakkoorden kunnen bijdragen aan een sterkere positie van de raad.
Van coalitie naar raadsbrede samenwerking
Traditioneel verdeelt de raad zich na verkiezingen in coalitie en oppositie, met voorspelbare stemverhoudingen en beperkt debat. Het raadsakkoord biedt een alternatief: het programma wordt opgesteld door de hele raad of een brede meerderheid, en samenwerking vindt plaats rond thema’s in wisselende samenstellingen. Hierdoor verschuift de focus van partijpolitiek naar gezamenlijk werken aan de toekomst van de gemeente.
Deze werkwijze vraagt om een andere houding van raadsleden, wethouders en ambtenaren. Omdat steun voor voorstellen niet gegarandeerd is, vraagt dit om actieve dialoog en overtuigingskracht van het college. Tegelijk ontstaat er meer ruimte voor debat, nuance en politieke profilering.
Meer kleur én verbinding
Het raadsakkoord verandert de politieke dynamiek. In plaats van onderhandelingen tussen een paar fractievoorzitters, praat de hele raad mee over de inhoud. Dit leidt tot meer begrip, waardering en een constructieve cultuur. Het idee dat een raadsakkoord tot een ‘grijze middenweg’ leidt, klopt niet: fracties kunnen juist duidelijker hun eigen standpunten innemen en het debat wordt transparanter en herkenbaarder voor inwoners.
Voorwaarden voor succes
Een raadsakkoord vraagt om duidelijke afspraken, nieuwe routines en spelregels – bijvoorbeeld over informatievoorziening en agendering. Het akkoord moet niet alleen over strategische thema’s gaan, maar ook over dagelijkse zaken als begrotingen. Het college moet leren werken zonder vaste meerderheid, en de raad moet zijn kaderstellende en controlerende rol goed organiseren. Regelmatige evaluatie en reflectie zijn essentieel.
Ruimte voor verandering
Een raadsakkoord biedt kansen om de relatie tussen raad, college en samenleving te vernieuwen en inwoners meer te betrekken. Dit kan het vertrouwen in de lokale politiek versterken. Wel vraagt het tijd: politieke cultuur verandert niet van de ene op de andere dag. Gemeenteraden moeten zichzelf de ruimte geven om te leren en te groeien in deze nieuwe werkwijze.
Aanbevelingen
Van Kalken doet een drietal aanbevelingen voor raadsleden rondom het raadsakkoord:
- Voer als gemeenteraad met elkaar het gesprek over wat voor type akkoord je het beste vindt passen.
- Wanneer je kiest voor een raadsakkoord zorg er als gemeenteraad dan ook voor dat burgemeester, wethouders en gemeentesecretaris (en eventueel ambtelijke top) in het proces op weg naar het raadsakkoord erbij worden betrokken.
- Maak als raad ruimte en tijd vrij om het gesprek te voeren over wat er nodig is om het raadsakkoord tot een succes te maken.
Meer informatie
Bestel het boek ‘Sterke Raad’ hier.
Aan alle 30 hoofdstukken zal op onze website aandacht worden besteed. Kijk voor eerder verschenen artikelen hier.
