Democratische innovatie: pionieren door combineren

Burgerparticipatie is allang niet meer weg te denken, maar evolueert ook voortdurend. Lang bekende instrumenten als de inspraakavond, petitie en enquête krijgen tegenwoordig gezelschap van innovatieve vormen als het burgerberaad, uitdaagrecht en digitale platforms. Maar ook bekende instrumenten zoals het referendum kunnen soms toe zijn aan een update.

Stemmen is voor veel inwoners een laagdrempelig instrument en kan op efficiënte wijze een duidelijk beeld van maatschappelijke voorkeuren geven. Dit geldt uiteraard voor verkiezingen, maar vormt ook de basis voor referenda en andere volksraadplegingen. Tegelijkertijd is een nadeel dat een stemming een bot beeld kunnen opleveren, waarin nuances ontbreken en individuele meningen zwaarder wegen dan collectieve draagvlakontwikkeling.

Denkkracht én draagvlak

“Wat nu als we stemmingen niet op zichzelf staand gebruiken, maar inzetten in samenspel met diverse vormen van overleg en maatschappelijk initiatief? Zo kan het numeriek ophalen van meningen dienen als input voor gesprek, als toets van draagvlak voor verschillende alternatieven, of als expliciete aanvulling op verkiezingen waarbij kandidaten worden verkozen. Slim combineren kan helpen om tot meer gedragen participatie en beleid te komen en daarbij ook inwoners met minder tijd of expertise te betrekken. Hoe zou het zijn als een burgerberaad of kersverse gemeenteraad de inzichten van medeburgers op verschillende thema’s direct paraat had? “ zegt Charlotte Wagenaar, onderzoeker van het Redress project aan de Tilburg University. Het Redress project onderzoekt hybride democratische innovaties.

Het lokale referendum – maar dan net even anders

Stel je eens voor: een referendum in jouw gemeente, waaraan een levendig maatschappelijk debat voorafgaat, waarbij inwoners weten waar de wetgeving in kwestie over gaat en kunnen uitleggen waarom ze voor of tegen stemmen. Een referendumuitslag die in één oogopslag duidelijk maakt wat inwoners nu wel en niet waarderen aan nieuwe wetgeving. Of zelfs: een referendum dat niet gehouden hoeft te worden omdat de initiatiefnemers samen met de gemeenteraad tot een compromis komen.

Wat wil de tegenstemmer? 

Het lokale referendum is in Nederland op veel plekken gemeengoed, maar het model is daarbij vaak hetzelfde: een referendum op initiatief van inwoners, waarbij voor of tegen een voorgenomen raadsbesluit wordt gestemd. “Een correctief referendum kan een effectief signaal afgeven dat een meerderheid van inwoners ergens niet achter staat. Een probleem is echter vaak dat er geen duidelijk beeld ontstaat van wat tegenstemmers dan wél zouden willen. Maar dat kan ook anders! Bijvoorbeeld door meerdere keuzes voor te leggen of door burgers te laten meedenken over alternatieven. Wat als we het referendum opnieuw zouden uitvinden?” besluit Wagenaar

Meer informatie

Ben je nieuwsgierig geworden naar deze en andere innovatieve manieren om burgers bij lokale beleidsvorming te betrekken? Schrijf je dan via de Networkapp in voor de deelsessie in de ochtend (11:30-12:30 uur) over Democratische Innovatie op de Dag voor de Raad op 13 juni.