Raad laten beslissen over aanstellingswijze burgemeester

De gemeenteraad die zelf een burgemeester kiest, inwoners die een burgemeester verkiezen, of de raad die beslist of er burgemeestersverkiezingen komen. Het zijn volgens het rapport ‘Begin bij het begin’ van de Raad voor het Openbaar Bestuur (Rob) allen mogelijkheden voor het aanstellen van een burgemeester.

Een verkiezingen van de burgemeester door de gemeenteraad is volgens de Rob een bestendiging van de huidige situatie die redelijk uitgebalanceerd is. De commissaris van de Koning heeft hier bij de kandidaatstellingsfase een verantwoordelijkheid voor de kwaliteit van het verkiezingsproces en het toezicht op de integriteit van de kandidaten. De gemeenteraad kan de burgemeester vervolgens kiezen en herbenoemen.

Verkiezing door inwoners

Inwoners van de gemeente de burgemeester direct laten kiezen is een andere mogelijkheid. ‘’Bij een rechtstreekse verkiezing doen de kandidaten op basis van een eigen programma mee aan de verkiezingen en verwerft de gekozen burgemeester een eigen mandaat van de kiezers’’, schrijft de Rob. Dit kan zorgen voor een hoger democratisch gehalte en meer levendigheid in de lokale democratie, maar de burgemeester heeft dan mogelijk geen steun in de gemeenteraad of het college, niet alle burgers zullen zich vertegenwoordigd voelen en de burgemeester is minder afhankelijk waardoor hij niet zomaar boven de partijen kan staan.

‘’Dit vereist een fundamentele doordenking van het functioneren van de gehele lokale democratie. Wat betekent dit voor het in de Grondwet omschreven ‘hoofdschap’ van de gemeenteraad? Als ervoor gekozen wordt deze stap te zetten, is aan te bevelen deze variant goed uit te werken en de consequenties daarvan vooraf publiekelijk te doordenken. Hoe dan ook is deze variant niet gelijk te stellen met verkiezing door de gemeenteraad’’, aldus de Rob in het rapport ‘Begin bij het begin’.

Raad kiest benoemingswijze

De gemeenteraad de keuze bieden om zelf de burgemeester te kiezen, of om een verkiezing te organiseren voor de inwoners van de gemeente is volgens de Rob een andere mogelijkheid die in deze tijd past die vraagt om differentiatie. Volgens de Rob moeten bij deze stap voor beide modellen dan wel zeer duidelijk zijn welke consequenties er aan vast zitten voor de positie van de burgemeester en de gemeenteraad.