Raadsleden moeten bezuinigen op eigen beleidsruimte
De mogelijkheid voor raadsleden om eigen beleid te maken en te sturen en wordt door het ravijnjaar 2026 beperkt tot bezuinigen. In gesprek met Tweede Kamerleden was de oproep helder: meer knaken of minder taken.
Tijdens het Rondetafelgesprek over de financiële situatie van gemeenten kregen Kamerleden de kans om vragen te stellen aan verschillende partijen, waaronder actiecomité Raden in Verzet, ter voorbereiding van het debat over de gemeentefinanciën.
Grote gevolgen
Centraal stonden de gevolgen indien de geplande bezuinigingen doorgang vinden. Door de bezuinigingen komen raadsleden voor steeds moeilijkere keuzes te staan. Ondanks dat de gemeente meer taken uit moet voeren, hebben raadsleden maar weinig beleidsruimte bijgekregen.
‘Wij zijn geen raadslid geworden om de kastanjes uit het vuur te halen, terwijl ze in Den Haag met bezuinigingen goede sier maken’, aldus Rob Duiven, voorzitter van ‘Raden in Verzet’ en raadslid in Zoetermeer. Uit onvrede met de aangekondigde bezuinigingen is een manifest opgesteld waarin zij de minister oproepen om de kortingen terug te draaien. Daarbij waarschuwen ze er voor dat de maatregelen als boemerang terug kunnen komen op andere landelijke opgaven zoals het woningtekort of de klimaatcrisis.
Sociale regelingen
Wethouders uit Enschede en Zaanstad waren in het gesprek met de Tweede Kamer duidelijk: door de afgesproken financiële korting op gemeenten worden vooral lokale sociale regelingen en voorzieningen getroffen. Er wordt bezuinigd op de toegankelijkheid van sport en cultuur, inkomensregelingen van inwoners of de publieke ruimte. Daarbij heeft de gemeente slechts beperkte mogelijkheden om zelf belasting op te halen.
In het gesprek met de Kamer onderstreepte de vertegenwoordiger van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG), de Haagse wethouder Saskia Bruines, voorzitter van de VNG-commissie financiën dat gemeenten ‘geen uitvoeringsloket’ zijn. Het gevolg van de huidige keuzes: door de wettelijke verplichtingen moeten raadsleden vooral bezuinigen op de zaken waar ze nog wel beleid op mogen maken.
Structurele onenigheid
De geplande bezuinigingen zijn een gevolg van de eenzijdige invoering van een nieuwe betalingssystematiek door het vorige kabinet. Dat lijkt volgens de verschillende experts een onderdeel van een patroon te zijn. Op het gemeentefonds is de afgelopen jaren flink gekort, onder andere door politieke keuzes, zoals een te lage inflatiecorrectie.
Daartegenover staat een toename in kosten van publieke diensten, als gevolg van de toename van taken die van rijk en provincie naar gemeenten zijn overgedragen (decentralisatie). Gemeenten krijgen voor de taken die ze uit moeten voeren structureel te weinig ruimte, stelden de twee aanwezige experts Peter Verheij (Raad Openbaar Bestuur) en Maarten Allers (Hoogleraar economie decentrale overheden) vast.
Reserves aanboren
Naast het schrappen van de geplande bezuinigingen of de verandering van de huidige systematiek, werd er tevens gesproken over alternatieve oplossingen. Vanuit de PVV-fractie werd geopperd om het miljardentekort te dekken door de gemeentelijke reserves.
Waar de collectieve pot goed gevuld is, is dat per afzonderlijke gemeente verschillend. Met name bij de grote gemeenten zijn de reserves niet toereikend, vertelde wethouder Onclin (Zaanstad). Het putten uit de gemeentelijke reserves zou zodoende een solidaire actie onder gemeenten veronderstellen.
Onder meer de VNG en het Raad voor het openbaar bestuur drongen daarom aan tot structurele aanpassingen, waardoor gemeenten voor een sluitende begroting kunnen zorgen zonder reserves aan te hoeven boren.
Meer informatie
Het Rondetafelgesprek Financiële positie van gemeenten kunt u hier terugkijken.
Wil je in aanloop naar de komende begrotingsbehandelingen klaargestoomd worden voor een goede analyse. Kom naar de laatste twee sessies begrotingsprocessen in Alphen a/d Rijn en Heerlen.
