Toename in partijafsplitsingen in gemeenteraden: welke factoren spelen een rol?

Partijafsplitsingen zijn een steeds vaker voorkomend fenomeen binnen Nederlandse gemeenteraden. Verschillende factoren spelen mee in de keuze van een raadslid om af te splitsen. De aanleiding is vaak een conflict binnen de partij, maar ook voorkeursstemmen, herverkiezing en loyaliteit spelen een rol in de beslissing.

Dat blijkt uit het scriptieonderzoek ‘Reuring in de raad’ van masterstudent Erik Sjoers van Universiteit Leiden. Het onderzoek geeft een eerste aanzet tot de theoretische onderbouwing van het waarom van afsplitsingen binnen Nederlandse gemeenteraden. Voor dit onderzoek zijn acht afgesplitste raadsleden geïnterviewd.

Conflicten

Alle acht raadsleden hebben zich afgesplitst vanwege een conflict binnen de partij. Bij twee geïnterviewde raadsleden was er een conflict met de landelijke partij van de raadsfractie, waarbij zij onvrede ervoeren over de koers van de landelijke partij. Voor drie raadsleden heeft een interpersoonlijk conflict gezorgd voor de afsplitsing, bijvoorbeeld een onprettige sfeer in de fractie. Bij de andere drie raadsleden vond een ideologisch conflict plaats, al dan niet in combinatie met een interpersoonlijk conflict.

Voorkeursstemmen

Het aantal voorkeursstemmen heeft bij zes van de acht raadsleden een rol gespeeld in de afweging om van partij te veranderen. Zo geeft een raadslid aan dat, doordat hij de voorkeursdrempel heeft gehaald, het meer legitiem voelt om zich af te splitsen. Als dat niet het geval geweest zou zijn, zou hij mogelijk zijn zetel teruggegeven hebben. Een ander raadslid was het hier niet mee eens, omdat raadsleden zonder last- of ruggespraak de vrijheid zouden moeten hebben om hun partij te verlaten.

Loyaliteit

Een factor dat ook een rol speelt in de afweging om af te splitsen is loyaliteit. Dit gaat dan bijvoorbeeld om loyaliteit richting de coalitie. Het voortbestaan van de coalitie is bij twee van de raadsleden een belangrijke afweging geweest in het voortraject van de afsplitsing. Daarnaast is loyaliteit aan de kiezer een belangrijke reden voor afsplitsing, wat wordt verkozen boven loyaliteit aan de partij. Ook loyaliteit naar eigen principes verkiezen sommige raadsleden boven loyaliteit aan de partij.

Herverkiezing

De kans om herkozen te worden is een factor die minder invloed had op de keuze om af te splitsen dan verwacht. Voor één van de acht raadsleden was het een van de belangrijkste redenen om af te splitsen. De partij had dan namelijk langer de tijd om zich te profileren. De andere raadsleden hebben om het moment van afsplitsing niet bewust rekening gehouden met herverkiezing.

Meer informatie

Voor het volledige onderzoek ‘Reuring in de raad’, klik hier.