“Verklaring omtrent gedrag beperkt passief kiesrecht raadsleden”
Een verplichte Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) voor raadsleden werkt niet. Dat stelt prof. Douwe Jan Elzinga in zijn column in Binnenlands Bestuur. Volgens de Groningse hoogleraar staatsrecht creëert een verplicht gestelde VOG-verklaring voor gemeenteraadsleden een schijnveiligheid. Bovendien belemmert een VOG-verklaring het recht van inwoners om als raadslid te worden gekozen.
Volgens Elzinga is het een grondwettelijke uitgangspunt dat het kiesrecht wordt geschermd door de grondwet. Het betekent dat “geen enkele derde hier een beslissende rol kan spelen. Dat is een uiterst fundamenteel staatsrechtelijke uitgangspunt”, schrijft de hoogleraar in zijn column ‘VOG voor raadsleden is een dode mus’. Elzinga stelt dat de VOG-verklaring geen effectief instrument is om integere raadsleden in de raad te krijgen. Hij concludeert dat de pleidooien voor een VOG-verklaring voor raadsleden daarom ook slecht zijn voor de democratie.
Elzinga reageert met zijn analyse op uitspraken van de burgemeester van Roermond, Rianne Donders en de Noord-Hollandse commissaris van de Koning, Johan Remkes. Donders wil verklaring omtrent gedrag van alle raadsleden. Remkes pleitte in zijn nieuwjaarstoespraak voor het invoeren van een VOG-verklaring voor raadsleden. Bovendien bepleitte Remkes dat “indien sprake is van een veroordeling tot bepaalde delicten de wettelijke mogelijkheden om uitsluiting van het passief kiesrecht als bijkomende straf op te leggen uit breiden.” Dit pleidooi is volgens Elzinga in strijd met de grondwet.
Verworpen wetsvoorstel
Zo’n tien jaar geleden verwierp toenmalig minister van Binnenlandse Zaken Piet Hein Donner al een wetsvoorstel door te stellen dat het wettelijk verplicht stellen van een VOG-verklaring om kandidaat te staan bij verkiezingen, de facto neerkomt op uitsluiting van het kiesrecht voor kandidaten die een dergelijke verklaring niet kunnen krijgen. Hiermee haalde de toenmalige minister hetzelfde argument aan dat Elzinga maakt in zijn column in Binnenlands Bestuur: het verplichten van een VOG voor raadsleden is een belemmering van het passief kiesrecht.
Het debat over de VOG-verklaring is actueel omdat er zorgen zijn over de mogelijke kandidaatstelling van raadsleden die mogelijk betrokken zijn bij ondermijning van de lokale democratie. Zie ook: Raadsleden met strafblad is toegestaan.