Dag voor de Raad in Tilburg bood volop inspiratie  

De Dag voor de Raad is voor raadsleden al jaren een begrip; samen met een gemeente in Nederland werd de dag jaarlijks georganiseerd met als doel inspiratie opdoen, kennis verdiepen en netwerken met collega’s uit het lokale openbaar bestuur.

Dit jaar werd de dag gehouden in Tilburg, waar de griffie en andere gemeenteambtenaren alle gasten met Brabantse gastvrijheid ontvingen. Nieuw was dat de dag in samenwerking met de Vereniging van Griffiers is georganiseerd, de goede samenwerking tussen beide verenigingen kwam nu tot uiting in een gezamenlijke congresdag.

Plenaire deel – Burgemeester Weterings  

Ondanks de treinstakingen waren een kleine 250 personen naar Tilburg gekomen. In een goedgevulde zaal werd in de Stadsschouwburg de dag geopend door de beide voorzitters; Kirsten ten Cate van de Griffiers en Hanneke Willemstein van de Raadsleden. Vervolgens kwam de (later dit jaar aftredende) burgemeester Theo Weterings, hij zette de bijl aan de wortel van “Haagse spelletjes”: “Kopieer deze niet op lokaal niveau, men wil geen gekissebis, elkaar vliegen afvangen of op de man spelen. Men wil goede debatten en dito besluiten. Een levendige democratie draagt bij aan het vertrouwen en verhoogt daarmee de stembusgang. Ook raadscommunicatie is belangrijk, Tilburg is er trots op dat de raadscommunicatieprijs is gewonnen.”

Plenaire deel – Marcia Luyten

Journalist en schrijver van meerdere boeken (o.a. over democratie) Marcia Luyten werd door dagvoorzitter Richard Engelfriet bevraagd over haar visie op de stand van de democratie. “Democratie functioneert niet als te veel mensen onzeker hierover zijn ; ze gaan zich dan anders verhouden tot het gehele systeem; er moet een mate van veiligheid zijn. Een voorbeeld daarvan: Trump is een symbool voor een wereldwijde beweging, dit beïnvloedt ook de lokale democratie.” zei de  van origine Limburgse Luyten. Toch maakt ze zich niet louter zorgen om de stand van zaken. “De lokale democratie heeft het zwaar, maar dat geldt bijvoorbeeld ook voor de lokale journalistiek.   Maar de maatschappelijke democratie is wel bijzonder levendig. Eigenlijk gaat het hier om alles dat niet geformaliseerd is en zich verenigt om een gemeenschappelijke doel te bereiken. Dit is dé democratie in praktijk. Het lokale bestuur kan dit bijvoorbeeld bereiken door het invoeren van burgerberaden. De transformatieve democratie doorbreekt de polariserende dynamiek.”

Plenaire deel – panelgesprek

In een panelgesprek ging Engelfriet vervolgens in gesprek met Luyten en de Tilburgse wetenschappers Julien van Ostaaijen (bestuurskunde) en Ton Wilthagen (stadhoogleraar). Van Ostaaijen geeft kort de raadsverkiezingen een nieuw boek uit met de naam ‘Het onbegrepen bestuur’. “Het is een van de weinige momenten dat er echt aandacht is voor deze onderwerpen. De focus ligt op de strijd tussen college en gemeenteraad. Maar als dat onproductief is, doet het heel veel kwaad. Inwoners begrijpen het onderscheid niet… Als de raad collectief mooie dingen bewerkstelligt en daarmee laat zien dat werk in de raad mooi is, krijg je mogelijk mensen over de drempel om tenminste te stemmen bij verkiezingen en mogelijk in brede zin actiever te worden in samenleving.“ Wilthagen valt Van Ostaaijen bij: “Je moet als raad zorgen dat inwoner je grote vriend wordt. Een groot deel van de mensen is nu niet betrokken. Hiertoe kun je hen beter opzoeken dan oproepen; op een een plek waar ze op hun gemak zijn, kun je goed in gesprek met hen en weten wat er leeft.”

Deelsessie – Marcel Boogers

In een deelsessie behandelde Marcel Boogers onder de naam ‘Niet-kiezers’ een soortgelijk onderwerp als tijdens de plenaire sessie in het panel aan de orde kwam. “Het gaat bij niet-kiezers niet om ‘afgehaakt Nederland’, zoals wel eens wordt geschetst. Nee, deze mensen hebben het contact verloren. Als het hierbij om een dwarsdoorsnede uit de bevolking zou gaan, zou dat niet zo’n probleem zijn. Maar het gaat om een groep die sociaal-economisch als linkser kan worden aangemerkt en op cultureel gebied wat rechtser. Deze groep potentiële kiezers is niet verloren, maar het vergt actie van raad én griffie om hen te bereiken. Zo zal de zichtbaarheid van de raad omhoog moeten middels het afleggen van werkbezoeken of vergaderingen op locatie.”

Deelsessie – Julien van Ostaaijen en Marius Bakx

“In theorie is de raad het hoogste orgaan, maar in praktijk heeft het college veel macht.” opende Bakx, bezig aan een promotieonderzoek én werkzaam bij de griffie in Tilburg, de bijeenkomst over Macht en Tegenmacht. “Ook wij concluderen in het onderzoek dat de representatieve democratie onder druk staat, maar groepen burgers houden de macht wel scherp. Ze zetten zich in voor het algemeen belang en zijn daarmee legitiem. Maar je moet altijd waken voor het doorslaan ervan naar populisme.” Van Ostaaijen sluit aan bij Bakx’ woorden: “De raad kan zelf een grote rol spelen bij deze tegenmacht, maar je moet ook uitkijken dat een goed besluit kan worden stukgemaakt. Als de raad succesvol tegenmacht wil bieden, moet zij als collectief optreden tegen het college die besluiten voorbereidt, een kennisvoorsprong heeft én uiteindelijk uitvoering geeft aan beleid.

Deelsessie – Paul van Ruitenbeek  

De verkiezingen van maart 2026 voor de gemeenteraden staan alweer bijna voor de deur. Wat moet je vooraf regelen en hoe regel je als oude raad de verkiezingen voor de nieuwe? Daarover sprak voormalig griffier Paul van Ruitenbeek: “Als fracties, raad en griffie moet je veel bespreken en coördineren. Eén van de vragen is “Wat is je rol als raad in het formatieproces?” Als oude raad moet je deze doorgeven aan de nieuwe raad. Laat je de grootste partij een voordracht doen waarna de desbetreffende fractievoorzitters met elkaar in gesprek gaan? Is er tussentijds inspraak van de raad op het proces of sturen jouw raad aan op een raadsakkoord?” Daarnaast kwam ook de campagne aan bod, wat ga je als gemeenteraad doen om zoveel mogelijk mensen naar de stembus te krijgen? Met een aantal praktische tips gingen de raadsleden en griffiers op pad, richting de verkiezingen van 2026.

Deelsessie – Charlotte Wagenaar

Tijdens de Workshop Democratische Innovatie ging Charlotte Wagenaar in op relevante referenda en betere burgerberaden. De nieuwste inzichten over democratische innovaties werden gedeeld, waarbij volop wordt geëxperimenteerd met nieuwe vormen van burgerparticipatie. “Na het Oekraïne-referendum leek het referendum uit de gratie, maar lokaal lukt het steeds beter om relevante referenda te organiseren. Simpele ja/nee-vragen maken plaats voor meerkeuze-referenda, waarin inwoners prioriteiten kunnen aangeven of eigen keuzes kunnen toevoegen. Belangrijk is dat het onderwerp relevant en dichtbij is en dat vooraf duidelijke spelregels zijn afgesproken over het opvolgen van de uitkomst.” zegt de aan de universiteit van Tilburg gelieerde onderzoeker.  

Meer informatie

Binnenkort komt de aftermovie van de Dag voor de Raad uit, deze zal worden gedeeld via de gebruikelijke kanalen.

Beide voorzitters van de organiserende verenigingen hebben tijdens de Dag voor de Raad een interview gegeven aan Binnenlands Bestuur. Het interview is hier te lezen.