Herziening verlof- en vervangingsregeling: urgent en actueel

Raadsleden die door zwangerschap of ziekte het ambt tijdelijk neerleggen, moeten formeel ontslag nemen om vervangen te kunnen worden, voor een verplichte periode van 16, 32 of 48 weken. In het actualiteitenprogramma EenVandaag werd de kwestie Petra Paulides (directeur van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden) besproken.

Een wetswijziging is in de maak, maar de roep om bredere en flexibelere verlofvormen, zoals ouderschaps- en mantelzorgverlof, blijft overeind.

Oud systeem, nieuwe realiteit

Het zijn veelgehoorde klachten onder raadsleden: het verlof is niet toereikend, de termijnen zijn te inflexibel en om verlof te krijgen, moet ontslag genomen worden. Voldoende reden voor EenVandaag om het thema te agenderen, en directeur Petra Paulides uit te nodigen in de studio.

Op dit moment kent de wet slechts een beperkte mogelijkheid tot tijdelijke vervanging van raadsleden. Wie wegens zwangerschap of ziekte tijdelijk zijn of haar raadswerk niet kan doen, moet formeel ontslag nemen om vervangen te kunnen worden. Na tenminste zestien weken keert het raadslid terug, waarbij het oorspronkelijke lidmaatschap automatisch “herleeft”, zoals in de Kieswet is vastgelegd.

Verlies vertegenwoordiging of verzwakte raad

Het probleem wordt scherper zichtbaar bij raadsleden die wél tijdelijk uitvallen, maar buiten de huidige verlofregeling vallen, hetgeen ook Paulides te kennen gaf tijdens de uitzending. Wie geen recht heeft op vervanging, zoals bijvoorbeeld het vaderschapsverlof of het verlof om mantelzorg te verlenen, moet de zetel tijdelijk leeg laten, of er zelfs definitief afstand van doen. Dat betekent dat inwoners hun vertegenwoordiging verliezen, of dat de raad verzwakt opereert.

Politieke wil tot verandering

Er is politieke beweging. Op initiatief van Tweede Kamerlid Glimina Chakor (GroenLinks-PvdA) ligt er sinds oktober 2025 een voorstel om artikel 57a van de Grondwet aan te passen. Dat moet de weg vrijmaken voor bredere verlofvormen voor volksvertegenwoordigers, waaronder geboorte-, ouderschaps- en mantelzorgverlof.

Dat kan echter nog even duren, liet Paulides kijkers weten. Een grondwetswijziging is een langdurig proces, twee parlementaire goedkeuringen met een verkiezing daartussen zijn vereist, maar het signaal is duidelijk: het huidige systeem sluit niet meer aan bij de werkelijkheid van een diverse, werkende en zorgende samenleving.

Tweede Kamer aan zet

Daarbij komt dat initiatiefnemer Chakor niet is herkozen als Kamerlid. Het is daarom noodzakelijk dat de Tweede Kamer de belangrijke wetswijziging gaat omarmen. Flexibelere verlofvormen kunnen bijdragen aan het behoud van raadsleden én de toegankelijkheid van het ambt.

Meer informatie

Het fragment van de uitzending is terug te zien via EenVandaag.