Het formatieproces: wanneer betrek je de raad?

Het college is een afspiegeling van de verhoudingen in de raad. De formatie is dan ook hét moment voor de raad om invloed uit te oefenen op de koers van het toekomstig bestuur. Door de raad op de juiste momenten te betrekken, kan worden gezorgd voor een college dat gedragen wordt door de gehele raad. 

Als gemeenteraad ben je aan zet bij de volgende formatie; de uitkomst is immers een product van de partijen in de raad. Het is daarom van belang om tijdig te bespreken wat jullie rol is en hoe jullie het proces willen inrichten. Wanneer begin je dat gesprek, en welke onderwerpen moeten dan aan bod komen?

Na de verkiezingen

Na de verkiezingen is het aan de nieuw geïnstalleerde raad om richting te geven aan het formatieproces. In het eerste debat wordt vaak een procesbegeleider aangesteld.

Ook eerdere afspraken die zijn gemaakt voorafgaand aan de verkiezingen, moeten door de nieuwe raad worden bevestigd of heroverwogen.

De raad kan zijn voorkeuren uitspreken via een duidingsdebat, openbare adviezen of informele gesprekken. In deze fase wordt ook de verkenner of informateur benoemd.

Tijdens de onderhandelingen

Gedurende de onderhandelingen is het belangrijk om vast te leggen hoe en wanneer de raad wordt geïnformeerd. Krijgt de raad enkel informatie, of mag zij ook feedback geven of zelfs bijsturen?

En wie neemt het initiatief voor die momenten – de formateurs of de raad zelf? Heldere afspraken hierover zorgen voor transparantie en vertrouwen in het proces.

Overgang naar nieuwe fases

Bij elke overgang naar een nieuwe fase – zoals de stap van inhoudelijke verkenning naar de personele invulling – hoort ook een hernieuwde betrokkenheid van de raad. Denk hierbij aan het opnieuw benoemen van procesbegeleiders of het bepalen van de procedure rond de benoeming van wethouders: leveren partijen kandidaten aan, of solliciteren wethouders bij de raad?

Afronding en evaluatie

Na afloop van het formatieproces is het waardevol om met de raad terug te kijken. Wat ging goed? Wat kan beter? Deze evaluatie helpt bij de overdracht en biedt handvatten voor een volgende formatie. Spreek af wie hieraan deelnemen, wanneer het plaatsvindt, en leg de leerpunten vast in een rapport.

Handreiking en modelverordening

In de handreiking De raad aan zet: het formatieproces vind je handvatten voor dit gesprek.

De handreiking bevat daarnaast een modelverordening met procesafspraken die opgenomen kunnen worden in het Reglement van Orde (RvO). Dit helpt om de rol van de raad stevig te borgen, ook richting de volgende verkiezingen.