Partnerbijdrage: Langetermijndenken begint in de raadszaal
In de hectiek van het dagelijks bestuur is het verleidelijk om vooral te reageren op wat nú speelt. De actualiteit dringt zich op, de agenda’s zijn vol, en de politieke cyclus is kort. Toch is het juist in deze context dat raadsleden een cruciale rol kunnen spelen in het bewaken van langetermijnbelangen. Want als raadsleden het niet doen — wie dan wel?
Langetermijndenken is geen luxe. Het is een noodzaak. En het begint niet in Den Haag, maar in de raadszaal.
De toekomst is geen abstractie
De keuzes die u vandaag maakt, bepalen hoe uw gemeente er in 2040 uitziet. Dat klinkt misschien als een verre horizon, maar het is dichterbij dan we denken. De kinderen die nu op de basisschool zitten, zijn dan jongvolwassenen. De woningen die u nu plant, staan er dan. De infrastructuur die u aanlegt, bepaalt dan de leefkwaliteit.
Toch blijkt uit onderzoek dat langetermijnbeleid vaak het onderspit delft. Niet omdat we het niet belangrijk vinden, maar omdat het moeilijk is. De toekomst is onzeker, complex en politiek vaak weinig lonend. Maar dat mag geen excuus zijn.
Twee boeken, één uitnodiging
Bij De Argumentenfabriek hebben we de afgelopen jaren met experts verenigd in twee denktanks intensief gewerkt aan twee boeken die raadsleden kunnen helpen om het langetermijndenken concreet in de praktijk te brengen.
Langetermijndenken in beleid - De gids voor kansrijk langetermijnbeleid in een kortetermijnwereld
Deze gids van de Langetermijndenktank is geschreven voor iedereen die beleid maakt of beoordeelt — dus ook voor raadsleden. Het boek laat zien waarom langetermijnbeleid vaak tekortschiet, en hoe we dat kunnen verbeteren. Het biedt praktische richtingwijzers, zoals:
Hoe stel je doelen die verder reiken dan één raadsperiode?
Hoe maak je gebruik van scenario’s en toekomstverkenningen?
Hoe betrek je toekomstige generaties in je besluitvorming?
Het boek bevat ook inzichten uit de psychologie: waarom vinden we het zo moeilijk om verder te kijken dan morgen? En hoe kunnen we dat overwinnen?
Nederland 2040: een toekomstbeeld – Keuzes voor de lange termijn
Dit boek van de Denktank Nederland 2040 is een uitnodiging tot verbeelding én actie. Het schetst een realistisch en hoopvol toekomstbeeld van Nederland in 2040: krachtiger, groener en menselijker. Het is geen blauwdruk, maar een richtinggevend verhaal dat inspireert tot het maken van keuzes voor de lange termijn.
De denktank Nederland 2040 is een initiatief van de Vereniging van Nederlandse Gemeenten en De Argumentenfabriek. Voor raadsleden biedt het boek onder andere:
· Inspiratie voor de verkiezingsprogramma’s voor 2026
· Een inhoudelijke basis voor het ontwikkelen van een eigen lokaal of regionaal toekomstbeeld
· Een overzicht van de grote maatschappelijke transities die ook lokaal voelbaar zijn
Het boek bevat verder veranderlessen die ook voor gemeenten relevant zijn: van het belang van urgentie en visie tot het organiseren van adaptiviteit en coalities.
Wat kunt u doen?
Hier zijn acht concrete suggesties om langetermijndenken in uw raadswerk te verankeren:
- Agendeer de toekomst
Zet samen met u collega’s in de raad een sessie op de raadsagenda over de toekomst van uw gemeente in 2040. - Werk aan een lokaal of regionaal toekomstbeeld Volg het voorbeeld van bijvoorbeeld de gemeente Zundert en ontwikkel samen met inwoners een visie op uw gemeente of regio in 2040. Gebruik het boek Nederland 2040: een toekomstbeeld hierbij als inspiratiebron.
- Grijp de verkiezingen van 2026 aan
Besteed aandacht aan langetermijndoelen in uw verkiezingsprogramma. - Zet in op een coalitie- of raadsakkoord voor twee termijnen
Neem in het akkoord maatschappelijke doelen op voor de komende acht jaar . - Organiseer een werksessie met de raad
Bespreek met uw griffie hoe u als raad langetermijndenken kunt integreren in uw werkwijze. - Pas de tips uit Langetermijndenken in beleid toe
Denk aan het gebruik van langetermijnindicatoren, het betrekken van jongeren en het stellen van robuuste doelen. - Dring aan op een generatietoets
Vraag het college om bij beleidsvoorstellen de impact op toekomstige generaties expliciet in kaart te brengen. - Maak ruimte voor verbeelding
Gebruik verhalen, scenario’s en beelden om de toekomst invoelbaar te maken.
Wilt u meer suggesties en inspiratie? Bestel dan de boeken of vraag uw griffie om dit te doen.
Tot slot: de toekomst vraagt om leiderschap
Langetermijndenken vraagt moed. Het vraagt om raadsleden die verder durven kijken dan de volgende verkiezingen. Om raadsleden die het gesprek over de toekomst niet uit de weg gaan, maar juist opzoeken. Die ruimte maken voor verbeelding én voor concrete actie.
Bij De Argumentenfabriek helpen we uw gemeente daar graag bij. Wilt u een sessie organiseren, een toekomstbeeld ontwikkelen of gewoon eens sparren? Neem gerust contact met mij op via dries@argumentenfabriek.nl.
De toekomst begint niet morgen. Ze begint vandaag. In de raadszaal.
Dries Bartelink - Chef Openbaar Bestuur bij De Argumentenfabriek
