Raad let op: burgers zoeken een andere overheid

Verschuivingen in takenpakket

Fraanje vertelde dat de klassieke rollen van de raad, kaderstellen, volksvertegenwoordigen en controleren, niet meer volstaan. De reden: de verschuivingen van het takenpakket van het fysieke naar het sociale domein. Een klassieke aanpak zoals bij een bestemmingsplan volstaat niet meer, want in de zorg en het sociaal domein vraagt elke burger om een individuele aanpak. Fraanje: “Het sturen binnen het sociale domein vergt daarom een andere vorm van sturing dan in het fysieke domein, welke zich kenmerkt door een eenduidig plan.”

Verbinden en smeerolie

Hoe ziet het ‘anders’ sturen door de overheid er dan uit? ‘’Dienstbaar sturen binnen een netwerk betekent ruimte geven (aan burgers en professionals, red.), mogelijk maken, verbinden en fungeren als smeerolie’’, volgens Fraanje. Hij adviseert dan ook te stoppen met enkele vastgeroeste ideeën, zoals het opstellen van SMART-doelstellingen, en meer te werken naar een vorm van processturing. Verder dient er meer samengewerkt te worden binnen én met je netwerk om zodoende te komen tot ‘de veranderende rol van de rol’, waarbij de raad zoveel als mogelijk kan (en moet) loslaten, de burger en de maatschappij zelf kunnen sturen en de gemeenteraad zich kan toeleggen op de ‘nieuwe’ rollen.

Kaderstelling, controle en volksvertegenwoordiging

Hoe ziet Fraanje de veranderende rol van de raad voor zich? Om hiervan een beeld te kunnen schetsen, heeft hij voor elk klassieke rol een aantal nieuwe rollen uiteengezet, welke in zijn ogen moeten leiden tot een goedwerkende én effectieve raad:

• Kaderstelling: Er dient gestopt te worden met het formuleren van SMART-doelstellingen. In plaats hiervan dienen er procesdoelen geformuleerd te worden.
• Bij het stellen van kaders dient er zoveel als mogelijk ruimte te worden gelaten aan burgers, professionals en andere partijen binnen het netwerk, want vaak hebben deze partijen een centrale rol binnen de gemeenschap en kunnen zij beter aangeven wat wel c.q. niet kan.
• Schets een duidelijk beeld van de rolopvatting van de gemeenteraad. Wat moeten we als raad zelf doen, en wat kunnen we overlaten aan zelfsturing?
• Controle: De veranderingen binnen de controlefunctie richten zich voornamelijk op het controleren op de procesdoelstellingen die zijn geformuleerd en het organiseren van een eigen, gedegen toetsing.
• Volksvertegenwoordiging: De derde klassieke rol, het vertegenwoordigen van het volk, dient tevens op een andere manier te geschieden. Zo adviseert Fraanje dat er een versterking van de ombudsfunctie dient plaats te vinden.
• Verder dienen raadsleden zich meer te begeven in de ‘fysieke’ in plaats van de ‘politieke’ arena, oftewel: door meer de wijken in te gaan, krijg je meer te weten over wat er daadwerkelijk in die wijken speelt dan wanneer je een (zoveelste) vergadering belegt.
• Betrek partijen en/of partners van de gemeente meer bij de besluitvorming en bevraag hen hoe zij bepaalde zaken zien. Deze partners hebben namelijk voldoende expertise, dus maak daar dan ook gebruik van, is het devies.

Meer informatie

Rien Fraanje schreef in opdracht van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden een essay over de andere rol van de raad onder de titel ‘Sturen in Dienstbaarheid’, die hier is terug te lezen.