Sterke raad – Gerda van Dijk: Een sterke gemeenteraad koestert de dialoog

Binnen gemeenteraden zijn politieke spanningen, machtsstrijd en snelle meningsvorming vaak aan de orde van de dag. In zo’n sfeer is de roep om “meer dialoog” begrijpelijk en sympathiek, maar lang niet altijd effectief. Een goede dialoog ontstaat niet vanzelf. Ze vereist rust, reflectie en bereidheid om echt te luisteren. Dat maakt de dialoog tot een krachtig maar kwetsbaar instrument.

In haar bijdrage aan het boek Sterke Raad betoogt Gerda van Dijk dat een sterke gemeenteraad het gesprek niet benadert als reflex, maar als een doordacht proces waarin bewust gekozen wordt voor de juiste gespreksvorm. Door stil te staan bij de aard van het vraagstuk en het type gesprek dat daarbij past, kan de raad effectiever en inclusiever opereren. Van Dijk is hoogleraar Leiderschap en Samenleving aan de Universiteit voor Humanistiek.

Vier vormen van gesprek

Elk gesprek kent vier mogelijke vormen: conversatie, discussie, dialoog en flow. Een conversatie draait om beleefd samenzijn, zonder echte confrontatie. In een discussie botsen standpunten in een poging om te overtuigen. Een dialoog daarentegen vraagt om een onderzoekende houding, waarbij verschillen mogen bestaan en de onderliggende waarden worden verkend. In het stadium van flow ontstaat een collectieve creatieve stroom, waarin vernieuwend denken mogelijk wordt.

De dialoog als gezamenlijk proces

Een gesprek groeit vaak van conversatie via discussie naar dialoog. Daarvoor zijn goede vragen, openheid en waardering voor andere perspectieven nodig. Wanneer deelnemers zich veilig en gehoord voelen, kan ruimte ontstaan voor een meervoudige waardenafweging. Die ruimte is cruciaal bij complexe maatschappelijke thema’s, waarin niet één juiste oplossing bestaat. Denk aan kwesties als duurzaamheid, armoede of de toekomst van de zorg. In die gevallen is de dialoog geen luxe, maar noodzaak.

Elk vraagstuk zijn eigen gesprek

Niet elk onderwerp vraagt om dialoog. Simpele vraagstukken of crisissituaties vragen om heldere instructies. Ingewikkelde, technische dossiers vragen om rationele aanpak en discussie. Complexe, onvoorspelbare vraagstukken met botsende waarden vragen om dialoog. Door het juiste gesprek bij het juiste type vraagstuk te voeren, voorkomt een gemeenteraad verwarring, frustratie en vertraging. Zo wordt effectiviteit bevorderd en vertrouwen versterkt.

Bewust kiezen is essentieel

Raadsleden hebben vaak hun eigen voorkeursstijl van spreken en denken. Wanneer deze automatisch wordt toegepast op elk vraagstuk, ontstaan mismatches: bijvoorbeeld een discussie voeren waar een dialoog nodig is, of eindeloos overleggen waar een besluit gewenst is. Door gezamenlijk te reflecteren op de aard van het vraagstuk en de gewenste gespreksvorm, wordt de samenwerking in de raad constructiever en doelgerichter.

Aanbevelingen

Een sterke gemeenteraad koestert de dialoog en neemt de tijd voor reflectie. Concreet betekent dit:

• Bereid de agenda ook voor op de vraag op welke wijze een agendapunt behandeld en besproken dient te worden.
• Pas de bijpassende gespreksvorm met de juiste leiderschapsstijl toe.
• Zet een dialoog alleen gericht in als het complexe en politieke onderwerpen betreft en wanneer de pluraliteit aan tafel een meervoudige waardenafweging vraagt.
• Breng het in de praktijk, spreek je uit en blijf oefenen.

Meer informatie

Bestel het boek ‘Sterke Raad’ hier.

Aan alle 30 hoofdstukken zal op onze website aandacht worden besteed. Kijk voor eerder verschenen artikelen hier.