Sterke Raad - Kjell Noordzij, Willem de Koster & Jeroen van der Waal: De gemeenteraad als brug over de opleidingskloof

Het vertrouwen in de politiek staat al jaren onder druk, vooral onder praktisch opgeleiden. Deze zogenoemde opleidingskloof is zichtbaar op nationaal én lokaal niveau. Praktisch geschoolden zijn vaker ontevreden, stemmen minder en voelen zich minder vertegenwoordigd. Toch is hun vertrouwen in het lokale bestuur doorgaans groter dan in de landelijke politiek.

Dit vertrouwen biedt kansen voor gemeenten om de opleidingskloof te verkleinen, zo stellen Kjell Noordzij, Willem de Koster en Jeroen van der Waal in hun bijdrage aan het boek Sterke Raad. Ze zijn alle drie werkzaam als socioloog bij de Erasmus Universiteit Rotterdam.

Lokale politiek als diplomademocratie

Hoewel de gemeenteraad vaak als een ‘lekenbestuur’ wordt beschouwd, blijkt uit onderzoek dat ook hier theoretisch geschoolden oververtegenwoordigd zijn. Zo heeft zo’n 60 tot 70 procent van de raadsleden een hbo- of wo-diploma, terwijl dat voor de meerderheid van de bevolking niet geldt. Deze ‘diplomaraad’ sluit inhoudelijk en qua leefstijl onvoldoende aan bij de voorkeuren en ervaringen van praktisch geschoolden. Dit vergroot de ervaren afstand en onvrede.

Herkenning en erkenning ontbreken

Praktisch opgeleide burgers herkennen zich vaak niet in politici. Ze vinden dat die er anders uitzien, anders praten en hun manier van leven niet begrijpen of waarderen. Dit gevoel van miskenning leidt niet alleen tot afkeer van de politiek, maar soms ook tot steun voor protest of zelfs agressie. Het beeld van de politicus als ‘elite’ staat ver van de belevingswereld van veel burgers af.

Pleidooi voor het lekenbestuur

De auteurs pleiten voor een herwaardering van de gemeenteraad als lekenbestuur. In plaats van verdere professionalisering zouden raadsleden juist moeten inzetten op persoonlijke authenticiteit en verbinding met de gemeenschap. Het lekenbestuur biedt ruimte aan raadsleden om hun maatschappelijke ervaringen en leefwereld in te brengen, en vormt daarmee een betere afspiegeling van de samenleving.

Een inclusievere raad

Een inclusieve gemeenteraad vraagt om bewustwording van de dominante vergadercultuur en omgangsvormen. Praktisch opgeleide raadsleden voelen zich hierin vaak buitengesloten. Technische ondersteuning kan helpen, maar belangrijker is dat raadsleden gezamenlijk reflecteren op de toegankelijkheid van het raadswerk. Politieke partijen spelen hierin ook een rol door bij kandidaatstelling verder te kijken dan diploma’s of bestuurlijke ervaring.

Aanbevelingen

De auteurs doen een drietal aanbevelingen voor een gemeenteraad die kan bijdragen aan het verkleinen van de opleidingskloof.

• Inhoudelijke vertegenwoordiging: Het lekenbestuur waarborgt een bredere diversiteit aan meningen en belangen in de lokale politiek, waardoor praktisch geschoolden zich beter vertegenwoordigd voelen.
• Herkenning en ruimte voor authenticiteit: Raadsleden in een lekenbestuur kunnen hun persoonlijke ervaringen en achtergrond inzetten zonder zich te hoeven aanpassen aan academische normen. Dit vergroot de herkenbaarheid voor praktisch opgeleide burgers.
• Toegankelijkheid en erkenning: Een lekenbestuur nodigt praktisch geschoolden expliciet uit om politiek actief te worden én te blijven. Politieke partijen en gemeenteraden kunnen hierin sturen door hun selectiecriteria, vergadercultuur en omgangsvormen kritisch tegen het licht te houden.

Meer informatie

Bestel het boek ‘Sterke Raad’ hier.

Aan alle 30 hoofdstukken zal op onze website aandacht worden besteed. Kijk voor eerder verschenen artikelen hier.