‘Volksvertegenwoordigers moeten juist sportiviteit uitdragen aan burgers’

Wat is er nodig voor een weerbare democratie die recht doet aan de rol van een volksvertegenwoordiger. Menno Hurenkamp, een van de sprekers tijdens de leergang ‘Sterker Raadslid in onstuimige tijden’, geeft antwoord in een gesprek met de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.

U spreekt in uw oratie over ‘democratie-armoede’, waar blijkt die armoede uit?

Ik gebruik die term om te duiden dat het maatschappelijk vermogen onder druk staat om het uit te houden met ‘vreemden’, met mensen die anders denken. De polarisatie die we ervaren wanneer het over de politiek gaat, kun je zien als een vorm van democratie-armoede.  Omdat mensen een andere opvatting hebben, beginnen we ze te haten.

Hoe is die armoede ontstaan?

Het is minder vanzelfsprekend dan vroeger om in de buurt, op school of op de sportclub - laat staan in de kerk, waar niet zoveel mensen meer heen gaan – burgers tegen te komen uit een heel andere sociale laag. En daar komt bij dat sociale media ons vooral sturen naar groepen mensen die op ons lijken, of ons boodschappen sturen die ons juist bewust opzetten tegen andersdenkenden. Dus we bewegen ons vooral onder mensen die onze ideeën bevestigen, of we steken tijd in boos zijn op anderen.

'De schuld niet te veel bij de andere partijen leggen of bij de media of wethouders.'

Hoe kan een raadslid bijdragen aan een betere lokale democratie zowel binnen als buiten het raadhuis?

Het gaat om vier dingen. Ten eerste door de groep burgers die je zegt te vertegenwoordigen met enige regelmaat op te zoeken en te zorgen dat je zo nu en dan een gesprek met ze hebt. Ten tweede door op basis daarvan zelf in de raad duidelijk te maken voor welke groep burgers je spreekt. Leg ook uit waarom je dat doet en laat daarbij duidelijk zijn welke accenten je in beleid wilt hebben om jouw visie op de stad of op het dorp te realiseren én wat je daar voor over hebt in het budget.  En ten derde; als het niet lukt, je electoraat vertellen dat het niet gelukt is maar dat je het nog eens gaat proberen. De schuld niet te veel bij de andere partijen leggen of bij de media of wethouders. Een beetje ruzie mag best, maar volksvertegenwoordigers moeten juist fair play, sportiviteit, uitdragen aan de burgers. En ten vierde; wanneer je het werk van de democratie aan een burgerinitiatief of aan burgerfora overlaat, er op te blijven letten dat ook de mensen die daarin slecht vertegenwoordigd zijn toch tot hun recht komen.

Hoe kan een raadslid waardegedreven handelen in de raad?

Waardegedreven handelen gaat over vorm en over inhoud. Eerst de inhoud. Waarden maken je herkenbaar en herkenbaarheid is cruciaal voor de legitimiteit van volksvertegenwoordigers. Als iedereen zich afvraagt, “Wie is die man of vrouw? Nooit van gehoord…”, dan doe je iets fout. Maar de kunst is wel waarden op een politieke manier te formuleren. Iedereen is voor transparantie, respect of efficiëntie, daar is nog nooit iemand tegen geweest. Dus doe over dat soort algemene waarden maar niet te belangrijk. Een kenmerk van politieke waarden is dat er een duidelijke keuze aan ten grondslag ligt. Bijvoorbeeld wanneer je voor meer groen bent, maak je andere keuzes dan wanneer je voor meer industrie bent. Je kunt natuurlijk ook prima beweren dat je voor groene industrie bent. Maar laat kiezers niet te veel zelf hoeven uitzoeken wat je echt bedoelt: wil je vooral schonere lucht of hogere economische groei? Er zit ook een vormkant aan waardegedreven handelen, dat je laat zien om democratie te geven, door met behoud van zoveel mogelijk van je idealen, tóch compromissen te zoeken en je tegenstanders niet belachelijk maakt maar, inderdaad, in hun waarde laat.

Waarom is waardegedreven handelen nodig voor een weerbaardere democratie?

Democratie is met grote afstand de beste samenlevingsvorm, deze levert oneindig meer welvaart en welzijn dan alle andere bestuursvormen. Maar voor de mensen die vandaag niet profiteren van de democratie moeten er redenen zijn om te hopen dat ze er morgen wel baat bij zullen hebben. Zodat ook zij naar de stembus komen, of misschien zelfs meedoen aan inspraak of aan een wijkinitiatief. Daarom moeten volksvertegenwoordigers zorgen dat ze tot de verbeelding van de bewoners spreken, dat ze een toekomst schetsen waarvan mensen zeggen, “Ja, daar zie ik wel wat in en ik geloof ook wel dat die persoon zich daarvoor wil inzetten”.

Meer informatie & aanmelden

Dit interview behoort tot het project ‘Sterker raadslid in onstuimige tijden’. In deze leergang van vier vrijdagen buig je je samen met experts als Menno Hurenkamp en andere raadsleden over hoe je waarde(n)vol handelt en weerbaarder bent in de raad. Deze bijeenkomsten vinden plaats op 6 december 2024, 21 januari 2025, 28 februari 2025 en 21 maart 2025 bij de Universiteit voor Humanistiek in Utrecht.

Meld je hier aan voor ‘ Sterker raadslid in onstuimige tijden’.