Investeren in sterk lokaal bestuur Caribische gemeenten

Met de opheffing van de Nederlandse Antillen in oktober 2010 zijn er ruim 7000 kilometer van Nederland verwijderd een aantal Nederlandse gemeenten ontstaan. Waar Aruba, Curaçao en Sint Maarten als autonome landen binnen het Koninkrijk verder besloten te gaan, werden Bonaire, Sint Eustatius en Saba gedrieën ‘Caribisch Nederland’.

De drie afzonderlijke (Caribische) openbare lichamen zijn deel van Nederland. De BES-eilanden behoren niet tot het grondgebied van de Europese Unie, maar hebben de status van Landen en Gebieden Overzee (LGO).

Ondersteuningsprogramma lokale democratie

Vanuit het Ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties is er een meerjarig programma onder de titel ‘Ondersteuning van de democratie op de BES-eilanden’ gestart. Het programma is gericht op het versterken van de rol en positie van bestuurders en volksvertegenwoordigers op de eilanden. Aan dit programma doen alle beroeps- en belangenverenigingen in het lokaal bestuur mee. Eerder dit jaar brachten Ruud Niewold, opleidingscoördinator van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden, en Jeroen van Gool, directeur van de Wethoudersvereniging, een werkbezoek aan Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Intensief programma

Tijdens het veertiendaags bezoek was er een intensief programma; zo zijn er op alle drie de eilanden intensieve gesprekken gevoerd met bestuurscolleges, eilandsraden en griffiers. Centraal hierbij stond het verbeteren van het democratisch samenspel, onder andere met behulp van een model waarin doelen, rollen, processen en onderlinge relaties de basis vormen voor effectieve samenwerking. Daarnaast kwamen het BOB-model voor besluitvorming, de strategische driehoek van publieke waarde, draagvlak en uitvoeringskracht, en het thema medebewind uitgebreid aan bod. Niewold merkt op:  “Tijdens het werkbezoek benadrukten we nogmaals dat het ondersteuningsprogramma een gezamenlijk initiatief is van de beroeps- en belangenverenigingen én de vertegenwoordigers van de lokale democratie op de eilanden. We hebben elkaar echt nodig om de ondersteuning tot een succes te maken”.

Waardevolle inzichten

“De gesprekken leverden waardevolle inzichten op. Zo spraken bestuurders en raadsleden duidelijke doelen uit, variërend van het versterken van transparantie en bestuurlijke verantwoordelijkheid tot het verbeteren van de communicatie tussen raad en college, en communicatie met de inwoners. Ook werden persoonlijke ontwikkelpunten besproken.” blikt Niewold terug.

Naast de inhoudelijke sessies was er aandacht voor actuele uitdagingen op de eilanden, zoals armoedebestrijding, woningnood, klimaatverandering en bestuurlijke autonomie. De bijzondere context van de eilanden – met hun specifieke wetgeving, beperkte ambtelijke capaciteit en afhankelijkheid van het Rijk – vormde daarbij steeds een belangrijk uitgangspunt.

Concreet vervolg

Het werkbezoek heeft geleid tot concrete vervolgacties, gericht op onder meer het verbeteren van vergaderprocessen en versterking van de rollen van de eilandsraden en de bestuurscolleges. Zo wordt deze maand een online leerprogramma aangeboden aan de eilandraadsleden. In juni 2025 komt een delegatie van bestuurders en volksvertegenwoordigers van de BES-eilanden naar Nederland voor een werkbezoek. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden blijft zich samen met het Ministerie en de andere betrokken organisaties inzetten voor de verdere versterking van de lokale democratie op Bonaire, Sint Eustatius en Saba.

Grote verscheidenheid

Een grote denkfout die vaak wordt gemaakt, is dat de drie eilanden bij elkaar liggen. Bonaire ligt ten oosten van Aruba en Curaçao, voor de kust van Venezuela. Sint Eustatius (internationaal aangeduid als ‘Statia’) en Saba liggen ten zuiden van Sint Maarten, in het noordoosten van de Caraïbische Zee. De twee eilanden liggen ruim 800 kilometer bij Bonaire vandaan. Gezamenlijk hebben de drie Caribische gemeenten circa 26.000 inwoners en een oppervlakte van 328 vierkante kilometer. Hiermee zijn de drie eilanden gezamenlijk qua grootte vergelijkbaar met gemeenten als Apeldoorn, Dronten of Emmen.