Je bent kandidaat-raadslid! Wat nu?

Met de gemeenteraadsverkiezingen van 2026 in aantocht is er een aantal zaken dat belangrijk is om te weten als kandidaat-raadslid. Vragen die voor alle raadsleden relevant zijn en bij uitstek voor nieuwe raadsleden; “Hoe werkt het allemaal? Wie mag zich kandidaat stellen? Is de hoogte van vergoedingen aan regels gebonden? Welke (neven)functies zijn onverenigbaar met het raadslidmaatschap? Bepaalt elke gemeente de regels rondom de gemeenteraad zelf?”.

Op alle bovenstaande vragen wordt een antwoord geformuleerd en wordt verwezen naar een externe bron. De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden zet de antwoorden hier op een rijtje. Dit zorgt ervoor dat je tijdig bent geïnformeerd.

Kandidaatstelling

In principe kan iedereen zich kandidaat stellen voor het raadslidmaatschap; daarnaast is het goed te combineren met een baan, studie of ander vrijwilligerswerk. Er zijn natuurlijk wel voorwaarden verbonden aan de kandidaatstelling, deze luiden als volgt:

• Je moet tijdens de raadsperiode tenminste 18 jaar worden; je mag dus wel jonger dan 18 jaar zijn als je op de lijst staat. 
• Je moet in de gemeente van kandidaatstelling wonen of de intentie hebben daar te gaan wonen.
• Je dient de Nederlandse nationaliteit of de nationaliteit van een land uit de EU te hebben. Ook mensen uit niet EU-landen kunnen zich kandidaat stellen, maar zij dienen ten minste 5 jaar in Nederland te wonen. 
• Je mag een strafblad hebben.

Raadsvergoeding

Raadsleden ontvangen een maandelijkse vergoeding die tussen de € 1.240,07 en €3.038,94 ligt, afhankelijk van de grootte van de gemeente (in 2025). Een gemeenteraad kan bepalen dat 20% van de vergoeding kan worden gekoppeld aan het bijwonen van vergaderingen; dit is een minimum aantal vergaderingen waarbij presentie vereist is om aanspraak te maken op dat deel van de vergoeding. Op deze manier kunnen ‘spookraadsleden’, raadsleden die na verkozen te zijn niet of praktisch niet naar vergaderingen komen, worden ontmoedigd. 

Als raadslid is het mogelijk een reguliere baan te behouden naast het raadswerk. Nu kan het voorkomen dat je moet werken als er een vergadering is gepland; op een avond of bijvoorbeeld de begrotingsvergadering in de middag. Gelukkig hebben raadsleden wettelijk recht op onbetaald verlof voor het bijwonen van raads- en commissievergaderingen, dit voorkomt dat je een belangrijke vergadering moet missen. 

Integriteit en nevenfuncties

Zorg ervoor dat je al je nevenfuncties goed op een rijtje hebt staan; als raadslid moet je deze namelijk openbaar maken, dit wordt gedaan opdat eventuele conflicten tijdig gesignaleerd kunnen worden. Daarnaast mag je als raadslid geen functies bekleden die ‘onverenigbaar’ zijn met het raadslidmaatschap, zoals minister, burgemeester of wethouder. Ook mag je geen ambtenaar zijn in dezelfde gemeente waar je actief bent als raadslid. Een complete lijst is te vinden in de Gemeentewet.

Tot slot, als raadslid kun je te maken krijgen met een situatie waarin je moet stemmen over een onderwerp waar je direct of indirect bij betrokken bent. In deze rol is het belangrijk een bewuste afweging te maken of je dan deelneemt aan de stemming of je onthoudt van deelname aan de stemming vanwege verstrengelde belangen.

Meer informatie

Goed voorbereid beginnen aan de volgende raadsperiode? Kom naar een van de ‘Klaar voor 4 Jaar’ bijeenkomsten in januari, die worden gehouden in Eindhoven, Gouda of Zwolle.

Om meer te leren over het raadslidmaatschap, bekijk je hier ‘Leerlijn 1’: Hoe bereid je je voor op het raadslidmaatschap?