Sterke Raad – Sabine van Zuydam & Niels Karsten: De burgemeester als raadsvoorzitter: sleutelrol voor een sterke raad

Hoewel de burgemeester wettelijk is aangewezen als voorzitter van de gemeenteraad, wordt deze rol in de praktijk vaak gereduceerd tot het technisch voorzitten van vergaderingen. Veel burgemeesters blijven op de achtergrond en beperken zich tot ordebewaking en spreektijdbeheer. Dit komt deels door beperkte ruimte vanuit de raad, deels door de terughoudendheid van de burgemeester zelf. Toch schuilt in deze functie veel potentieel voor versterking van de gemeenteraad.

Dat schrijven Sabine van Zuydam en Niels Karsten in hun bijdrage aan het boek ‘Sterke Raad’. Van Zuydam is mede-eigenaar van Necker en verbonden aan Universiteit Utrecht en Karsten is universitair hoofddocent Bestuurskunde aan Tilburg University en onderzoeker bij Necker.

De verbindende rol van de burgemeester

De dubbelfunctie van de burgemeester – voorzitter van zowel het college van B&W als de gemeenteraad – werd bij de dualisering van het gemeentebestuur bekritiseerd vanwege een mogelijke ‘spagaat’. Toch blijkt in de praktijk juist waardering voor de verbindende rol die de burgemeester speelt tussen raad en college. Deze schakelpositie kan bijdragen aan beter samenspel en beleidsafstemming, mits goed benut.

Verwachtingen vanuit de gemeenteraad

Uit een analyse van 61 profielschetsen van gemeenten blijkt dat de rol van de burgemeester als raadsvoorzitter bijna universeel belangrijk wordt gevonden. Drie kernverwachtingen domineren: onafhankelijkheid, constructief debat stimuleren en technisch goed voorzitten. Daarnaast wordt ook aandacht gevraagd voor het bevorderen van goede onderlinge verhoudingen, het investeren in relaties met raadsleden, het aanjagen van doorontwikkeling van de raad en het vertegenwoordigen van de raad in het college.

Tevredenheid en verbetermogelijkheden

Een recente enquête onder raadsleden laat zien dat 84 procent (enigszins tot zeer) tevreden is over het functioneren van hun burgemeester als raadsvoorzitter. Toch is er ruimte voor verbetering. Vooral op het gebied van het coachen van raadsleden, het stimuleren van politiek debat en het vertegenwoordigen van de raad in het college blijft de tevredenheid achter. Opvallend is dat raadsleden uit oppositiepartijen over het algemeen kritischer zijn dan hun collega’s uit de coalitie.

Een gedeelde verantwoordelijkheid

Burgemeesters besteden gemiddeld zes uur per week aan hun rol als raadsvoorzitter, een duidelijke indicatie van het belang dat zij aan deze taak hechten. Toch krijgt het voorzitten van raadsvergaderingen een lagere prioriteit dan bijvoorbeeld crisisbeheersing of openbare orde. Dit roept de vraag op of burgemeesters voldoende ruimte krijgen – en nemen – om hun raadsvoorzitterschap strategisch te benutten.

Aanbevelingen

Uit het artikel kwam een vijftal aanbevelingen naar voren:

1. Raadsleden, denk na over en bespreek wat je van de burgemeester als raadsvoorzitter verwacht, in maar ook buiten de gemeenteraadsvergaderingen. Bespreek niet alleen het wat, maar ook het hoe.
2. Raadsleden en burgemeester, bespreek regelmatig jullie samenwerking. Doe dat niet alleen in het klankbordgesprek. En zorg voor wederkerigheid.
3. Burgemeesters, ontwikkel je eigen visie op het raadsvoorzitterschap. Houd rekening met de wensen van de raad en verbindt die met die van het college. Heb ook oog voor oppositiepartijen.
4. Burgemeesters, creëer de ruimte om als raadsvoorzitter te reflecteren op het functioneren van de raad. Doe dat met gezag.
5. Minister en Nederlands Genootschap van Burgemeesters, erken en waardeer het belang van het raadsvoorzitterschap van burgemeesters. Investeer in training, opleiding en coaching, ook voorbij het technisch voorzitten van de gemeenteraadsvergadering.

Meer informatie

Bestel het boek ‘Sterke Raad’ hier.

Aan alle 30 hoofdstukken zal op onze website aandacht worden besteed. Kijk voor eerder verschenen artikelen hier.