Onderzoek: Raadsleden zijn positief over burgerparticipatie maar kritisch over referenda

Onderzoek: Raadsleden zijn positief over burgerparticipatie maar kritisch over referenda

Het grootste deel van de raadsleden hecht veel waarde aan directe inspraak van inwoners in de besluitvorming. Ruim negentig procent van de raadsleden vindt het van belang dat inwoners meepraten en meedoen. Meebeslissen door middel van een referendum is een minder populair instrument bij raadsleden.

Dit blijkt uit het rapport van de Basismonitor Politieke Ambtsdragers 2024, waarvoor een enquête is uitgezet onder alle raadsleden, wethouders en burgemeesters. Uit het onderzoek blijkt dat bij het organiseren van burgerparticipatie, de meeste raadsleden de voorkeur geven aan minder gevoelige en complexe onderwerpen.

Meepraten, meedoen en meebeslissen

De belangrijkste vorm van burgerparticipatie vinden raadsleden dat inwoners meepraten, dus dat ze over voorgenomen besluiten hun mening kunnen geven. Ook hechten raadsleden veel waarde aan meedoen, dus burgers die via eigen initiatieven verantwoordelijkheid nemen in eigen omgeving. Raadsleden hechten minder waarde aan participatie door middel van meebeslissen, waarbij burgers door een referendum het laatste woord hebben over belangrijke kwesties. Een groot deel van de raadsleden vindt het belangrijk dat de eindverantwoordelijkheid bij de raad ligt, en niet bij inwoners.

Steun voor participatie

Als er wordt gekeken naar achtergrondkenmerken van de raadsleden, blijkt dat praktisch opgeleide raadsleden gemiddeld nog positiever zijn over burgerparticipatie dan theoretisch opgeleide raadsleden. Dit geldt ook voor raadsleden van lokale partijen, die meer waarde hechten aan betrokkenheid van inwoners dan leden van nationale partijen. Ook zijn raadsleden van coalitiepartijen terughoudender in burgers mee laten denken over door hen geïnitieerd beleid dan raadsleden van oppositiepartijen. Ondanks deze verschillen, zijn wel alle groepen raadsleden zeer positief over inwoners die meepraten en meedoen.

Mogelijkheden tot participatie

Dertig procent van de raadsleden is niet tevreden met de mogelijkheden die er momenteel zijn voor burgerparticipatie en zouden graag meer mogelijkheden zien. Ongeveer 5 procent van de raadsleden vindt participatie niet belangrijk en is ook ontevreden over hoe het nu gaat, ze zouden de mogelijkheden tot participatie willen inperken. Het grootste deel van de raadsleden is wel tevreden over de bestaande mogelijkheden voor burgerparticipatie.

Referendum

De meerderheid van de raadsleden is geen voorstander van een referendum en een deel daarvan geeft aan dat ze de bestaande mogelijkheden hiertoe willen beperken. In 2023 hebben de Tweede en Eerste Kamer ingestemd met een grondwetswijziging om bindende lokale referenda mogelijk te maken. Zestien procent van de raadsleden geeft echter aan dat ze het belangrijk vinden dat burgers het laatste woord hebben in een belangrijke kwestie. Ze geven aan ontevreden te zijn over de mogelijkheden daartoe op dit moment.

Meer informatie

Voor het volledige rapport, klik hier.

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden gebruikt de uitkomsten van het BPA voor de lobby voor betere ondersteuning van raadsleden.

Dit is de zesde (en laatste) aflevering in een reeks van artikelen van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden over de uitkomsten van de Basismonitor Politieke Ambtsdragers. De vorige artikelen vind je hier (over ambtelijke ondersteuning) en hier (over werkplezier), hier (over het probleemoplossend vermogen van de gemeente), hier (over het aantal portefeuilles) en hier (over ambities).