De Rijksrecherche: samen werken aan weerbaarheid van raadsleden

‘De Rijksrecherche is een onderzoek gestart’. Dat is vaak alles wat je leest, als de Rijksrecherche in het nieuws komt. En dat is logisch, want onderzoeken naar misdrijven gepleegd door bestuurders en ambtenaren zijn per definitie gevoelig. Het gaat bijvoorbeeld om lekken, omkoping, of fraude. De impact van deze misdrijven is groot omdat ze het vertrouwen in de overheid aantasten. Juist daarom is het belangrijk om, naast strafrechtelijk onderzoek, ook te investeren in preventie. Programmamanagers van het Preventieprogramma Rijksrecherche, Tom Gedden en Jacko de Kort, leggen uit hoe je die preventie vorm kunt geven, wat raadsleden zelf kunnen doen en hoe de Rijksrecherche daarbij kan helpen. 

Jullie zijn een opsporingsorganisatie, waarom hebben jullie een preventieprogramma ontwikkeld?

„Omdat het bestrijden van corruptie begint bij preventie” aldus Gedden. „Dat voelt een beetje als een open deur geeft hij toe, maar om overheidsinstanties beter bestand te maken tegen corruptie is het belangrijk dat bestuurders en ambtenaren – waaronder raadsleden–  erkennen dat dit soort misdrijven in élke gemeente en in élk bestuursorgaan kan voorkomen. En natuurlijk dat zij zich ertegen kunnen wapenen. En daarin niet alleen staan.” Gedden: „Doordat wij bij de Rijksrecherche sinds jaar en dag corruptie onderzoeken, hebben wij goed zicht op kwetsbare plekken binnen overheidsinstanties. Dat kan gaan om de inrichting van procedures, maar net zo goed om houding en gedrag van ambtenaren en bestuurders. Wij weten dat overheidsinformatie waardevol is voor criminelen en dat die criminelen actief zoeken naar die zwakke plekken. Bijvoorbeeld in systemen, maar ook naar ambtenaren en bestuurders die zich in een kwetsbare positie bevinden. Onze kennis en inzichten willen we delen om de overheid weerbaar te maken.“

Wat komen jullie zoal tegen? Waar kunnen raadsleden op letten?

„We zien grofweg drie niveaus van oorzaken en omstandigheden die kunnen bijdragen aan de kans dat corruptie zich voordoet: op organisatie-, individueel en omgevingsniveau” legt De Kort uit. „Op organisatieniveau kun je denken aan de cultuur en bijbehorende normen binnen de gemeente. Is er weleens sprake van (ongeoorloofde) druk vanuit de organisatie om bepaalde zaken te agenderen of om dit juist niet te doen? Op individueel niveau kijken we naar persoonlijke omstandigheden van wethouders en raadsleden.” Gedden vult aan: „Als wij onderzoek doen naar raadsleden heeft dat vaak betrekking op een schending van de geheimhouding. Denk aan het lekken uit vertrouwelijke commissies of uit benoemingsprocedures. Als raadslid moet je je bewust zijn van de belangen van personen of instanties die jou benaderen. Gelukkig zijn de meeste raadsleden zich daar erg bewust van.” „In het verlengde hiervan,” vult De Kort aan, „zijn omgevingsfactoren relevant: welke belangen spelen er binnen de gemeente of provincie? Is er bijvoorbeeld veel te doen om de ontwikkeling van een bepaald gebied? Wordt er gezamenlijk opgetreden tegen criminele structuren? Voor criminelen kan het dan nog meer van belang zijn om tijdig te weten wat er speelt. En waar mogelijk invloed uit te oefenen op de beslissers. Kortom, allemaal elementen die het risico op corruptie kunnen vergroten.”  

Wat biedt het preventieprogramma van de Rijksrecherche?

„We hebben een signalenkaart ontwikkeld” legt Gedden uit. „Deze kaart helpt bestuurders en ambtenaren mogelijke signalen van ambtelijke corruptie te herkennen. De signalenkaart staat op onze website.” Naast de signalenkaart heeft de Rijksrecherche ook een Steunpunt Ambtsmisdrijven. „Tijdig advies vragen of een melding maken van mogelijk strafbaar gedrag hoort ook bij preventie, vertelt De Kort. „Het kan ook voorkomen dat je als wethouder aanloopt tegen situaties waarbij je twijfelt over de vervolgstappen. Nodig ons uit voor een gesprek, dan kunnen wij meedenken en adviseren over een vervolgtraject.”

Meer informatie

Contact met de Rijksrecherche? Het integriteitssteunpunt is bereikbaar via advies@rijksrecherche.nl. Of neem een kijkje op rijksrecherche.n