Gemeenteraden doelwit van protesten rondom asielopvang

Recentelijk valt het veelvuldig te lezen in de media; onrust in gemeenten rondom besluitvorming over asielopvanglocaties. Het is een onderwerp dat al enige tijd de gemoederen bezighoudt en zijn weerslag heeft op het werk van mensen die werkzaam zijn in het hart van de lokale democratie: gemeenteraden en individuele raadsleden.

Deze week kopte de Telegraaf bijvoorbeeld: “Paar honderd-mensen bij protest tegen azc in Uithoorn; politie bekogeld met eieren en vuurwerk”. Eind september schreef de Volkskrant over de casus in Doetinchem: “Zeven aanhoudingen en inzet ME bij betoging tegen azc.”

Polarisatie binnen en buiten raad

"Het is een onderwerp dat sterk kan polariseren binnen de gemeenteraad én in de samenleving. Opvallend hierbij is dat een deel van de demonstranten niet eens in dezelfde gemeente woont als waar wordt geprotesteerd." zegt Abdullah Uysal, voorzitter van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden. "De druk wordt opgevoerd bij raad en raadsleden om op een bepaalde manier te stemmen, terwijl individuele raadsleden naar eigen eer en geweten zouden moeten kunnen stemmen. Het democratische proces wordt op deze manier verstoord en dat is een zorgwekkende constatering."

Signalen

Uysal vervolgt: "We krijgen de afgelopen weken meerdere meldingen over de manier waarop de raad middels protesten (die gepaard kunnen gaan met intimidatie en/of bedreigingen) onder druk wordt gezet. Als je het aantal mediaberichten over dit onderwerp ziet, zou je een enorme stijging in het aantal meldingen verwachten. Toch is het aantal meldingen niet opzienbarend gestegen. Dat is op meerdere manieren uit te leggen: wellicht is de acceptatiegrens voor raadsleden relatief hoog en wordt er gedacht in de trant van “Enige druk hoort erbij.” De inhoudelijke focus is vaak gericht op het raadswerk; de gemeentelijke begroting die in het laatste kwartaal van het jaar in stemming komt bijvoorbeeld. Wat we verder waarnemen, is dat gemeenten de onrust intern weten te kanaliseren. Dus niet alle berichten over bedreiging of intimidatie bereiken ons. Je kunt ons zien als een tweedelijns-hulpverlener."

Weerbaar raad

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden is aangesloten bij het Ondersteuningsteam Weerbaar Bestuur; in collegiale samenwerking met andere beroeps- en belangenverenigingen worden ervaringen gedeeld en wordt bekeken op welke wijze raadsleden veilig hun werk kunnen doen.  Als de veiligheid van een raadslid of raadsleden onverhoopt toch in het geding is gekomen, spreken ervaren medewerkers met hen. In een enkel geval wordt er dan geëscaleerd naar professionele hulpverlening. Het voorkomen van incidenten bestaat vooral uit het weerbaar maken van raad en raadsleden; zo is het OTWB ‘on tour’. Alle gemeenten in Nederland worden bezocht om intern het gesprek met elkaar aan te gaan over de veiligheid van raadsleden. Verder zijn het Veiligheidspakket en de Veiligheidsscan, die worden aangeboden in samenwerking met het CCV, van meerwaarde. "Zo zorgen we ervoor dat gemeenten, griffies en raden zelf weten hoe te handelen. Wat we ook benadrukken, is dat de intimidatie en bedreiging een zaak van de gehele raad zijn; niet per se iets van een individueel raadslid. Het hele instituut wordt aangevallen en idealiter moet er ook gezamenlijk worden opgetreden; sta als raadsleden zij aan zij." zegt Uysal. De vereniging agendeert dit onderwerp ook in gesprekken met het Ministerie van Binnenlandse Zaken die het onderwerp hoog op de agenda heeft geplaatst.

Leegloop uit de raad?

Een enkele keer vallen geluiden te beluisteren als “Zo hoeft het voor mij niet meer.” Veel raadsleden zijn actief uit eigen overtuiging; zij willen bijdragen aan hun omgeving. Als de negatieve prikkels de overhand krijgen, kan de kans bestaan dat mensen het ambt achter zich laten. "Als vereniging zien we echter niet dat raadsleden massaal opstappen of niet meer doorgaan hierdoor. Voor de kandidaat-raadsleden is het moeilijker in beeld te brengen wat voor hen precies redenen zijn om uiteindelijk af te zien de kandidatuur. Het is een belangrijk onderwerp dat serieus aandacht moet krijgen, maar gelukkig heeft het merendeel van de raadsleden niet te maken met bedreiging of intimidatie, laat staan geweld. In deze periode worden de meeste kieslijsten samengesteld, gelukkig opteren nog steeds veel mensen voor het raadslidmaatschap. Ook willen veel nu actieve volksvertegenwoordigers er een termijn aan vastplakken. De mooie kanten van het ambt (het verschil kunnen maken voor de eigen omgeving, waardering ontvangen, bijdragen aan de democratie) zijn voor veel mensen gelukkig nog doorslaggevend om deze maatschappelijke rol te pakken." besluit Uysal.

Meer informatie

Vandaag (17 oktober 2025) publiceerde Nu.nl een artikel over dit thema. Lees het hier. 

De Nederlandse Vereniging voor Raadsleden participeert in het Netwerk Weerbaar Bestuur. Lees hier meer over o.a. veiligheid, integriteit en ondermijning die gerelateerd zijn aan het raadslidmaatschap. 

Lees hier meer over de veiligheidsscan van het CCV.